ARTYŚCI STAMTĄD I STĄD ( "TECZKA" Nr 103/IV.2009

Zbigniew Więckowski - PUSTYNIA

C.V.

Niezwykłe konie:

Rzeźba wystawiona na Salon d'Agriculure 2009

Jak widać i wśród rolników znajdują się Artyści niepośledniej miary. Rzeźba została wykonana z jednego pnia drzewa.

                                                          ----------------

ZBIGNIEW WIECKOWSKI

Kilka danych biograficznych:

Urodzony 3.VIII1939 w miejscowości Dębina na polskiej Litwie- na miesiąc przed wybuchem II-ej wojny światowej. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1958-1964 - u profesorów Wacława Taranczewskiego (malarstwo) i Andrzeja Stopki( scenografię).Ukończył studia ze stopniem magistra historii sztuki i scenografii. Pracował jako scenograf dla teatrów miejskich w wielu miastach w Polsce. Wykonał dekoracje do około 50 sztuk."Do Paryża przyjechał w 1973 r. i osiadł tu na stałe.Nadal pracował jako scenograf. Miał też liczne wystawy w galeriach Paryża, Reims. Strasburga, Bordeaux. Rouen, Beaune. Wystawiał też swoje prace w Szwajcarii i w Stanach. Wiele przebywał w Brazylii i tam namalował liczne pejzaże o mocnych, żywych barwach. 

Jego prace były bardzo dobrze oceniane przez prasę, tak francuską jak i brazylijską.
Zaprzyjaźniony był m.in. z pisarzem Jorge Amado, który tak pisał o malarstwie "SBITCHA"* :

" Une lumière qui découle de l'imagination et aussi du travail conquis, un espace translucide et infini, malgré la limitation déterminée par la ligne, sur laquelle Wiçckowski étale une force et une douceur de vie - romantique et impétueuse- nées du coeur de l'artiste. Une peinture faite de recherche, d'expérimentation et de dur travail; une création originale où l'intelligence et le sentiment s'unissent pour nous donner une vision du monde: de l'espérance et de l'amour". ("SBITCH" brazylijskq wersja "Zbigniewa").

Tekst rozważań nadesłany przez p. Zbigniewa :

Vide
Jerzy Pilch
Przyjrzałem się pustce.

Library/2009/06/02/Pictures/DSC08194.JPG SBITCH.jpg

/

Mieczyslaw Karlowicz - centenaire de sa mort

DANS LE CADRE DES "SOIREES" de l'Association "Les Amis de Norwid",
M; Krzysztof Jezewski,a fait une conférence sur ce compositeur
polonais,décédé de manière tragique dans les Tatra le 9.février 1909.
En présentant cet artiste : musicien et compositeur de grand talent,
mais aussi "philosophe de la musique", excellent photographe et
passionné de randonnées en haute montagne, M.K. Jezewski a souligné
le fait que, pendant longtemps n'avait pas été appréciée à sa juste
valeur.
"Ce n'est pas par hasard que la musique de Karlowicz commence seulement
maintenant à être appréciée dans le monde: nous vivons une époque de
grande remise en question des valeurs de la culture occidentale. C'est
un retour de la spiritualité et de la métaphysique. En cela notre époque
ressemble singulièrement à celle de Karlowicz qui était en réaction
contre la vision naturaliste du monde. Elle aussi cherche désespérément
les chemins vers l'Etre Suprème,vers l'absolu, vers l'eternité. Elle
veut s'arracher à l'absurde et au désespoir pour retrouver le sens de
notre existence. ...Nous aussi, nous nous révoltons contre la civilisation
scientiste, de plus en plus stérilisante et contre culte de la technique,
contre les abus de la science, contre la vision matérialiste, terriblement
étroite, de la réalité,contre un monde qui étrangle le caractère unique et
inviolable de l'être humain. A l'heure où l'on ressent de plus en plus
l'unité de toute la création, le message de Karlowicz, hautement spirituel
visant les mystères suprèmes, proche du bouddhisme, est d'autant plus
d'actualité."
Quelques informations biographiques:
Mieczyslaw Karlowicz naquit le 11.XII.1876dans le domaine familial de Wiszniewo,
en Lituanie. Son père Jan célèbre ethnographe et linguiste,fut co-auteur du grand
dictionnaire de la langue polonaise. Sa mère était apparentée aux princes Radziwill.
Mieczyslawq a fait ses études à Heidelberg, Dresde et Prague.Ses professeurs furent
de remarquables musiciens : Stanislaw Barcewicz grand violoniste à Varsovie et
Arthur Nikisch pour la direction d'orchestre à Berlin.
M.Karlowicz rentre ensuite à Varsovie, se consacre à la composition et, en 1904, publie "SOUVENIRS INEDITS DE FREDERIC CHOPIN" contenant sa correspondance avec sa famille et ses amis.

CONCOURS MAGIN 2009

DNIA 24.III.2009 odbyło się uroczyste zakończenie XIII-go MIEDZYNARODOWEGO KONKURSU PIANISTYCZNEGO IM.
MIŁOSZA MAGINA . Tym razem było to w kościele Saint Merri, dzięki uprzejmości Parafii i związanego z nią Stowarzyszenia
Muzycznego. Pierwszą Nagrodę w stopniu koncertmistrza zdobył GRACJAN SZYMCZAK(POLSKA), co wielce nas cieszy.
Ogółem w Konkursie wzięło udział 70 osób, z 11 krajów , m.in. z Polski, Francji i Mongolii, której udział, od lat 10, stale
rośnie i to z wielkim sukcesem muzycznym (17 uczestników z Mongolii)
Patronat nad Konkursem objęło Ministerstwo Kultury R.P. a organizatorem XIII-go Konkursu było jak zwykle,Stowarzyszenie
"LES AMIS DE LA MUSIQUE POLONAISE", któremu od lat przewodniczy pani Idalia Maginowa, a stroną administracyjną zajmuje się jej córka. pani Małgorzata Girat.




COMPTE-RENDU DU XIIIe Concours International de Piano - Milosz MAGIN -Paris

Placé sous la Présidence d'Honneur de Son Excellence Monsieur Tomasz Orlowski= Ambassadeur de Pologne en France,
le XIIIe Concours International de Piano-Milosz Magin s'est déroulé à Paris du 19 -au 24 Mars 2009; avec un succès retentissant.
Sous le Haut Patronage du Ministère de la Culture, cette treizième édition, organisée par l'Association "LES AMIS DE LA MUSIQUE POLONAISE", a bénéficié du patronage de Monsieur Roger MADEC; Sénateur Maire de Paris 19e et du soutien
de grandes institutions ainsi que de donateurs privés.
La soirée d'ouverture qui attira de nombreux mélomanes dans les Salons de l'Hôtel de Monaco, Résidence de l'Ambassadeur
de Pologne, débuta par des mélodies de GORECKI, interprêté par "LE Petit Choeur"de l'Université =Pqris VIII, sous la
direction de Denis GAUTHEYRIE, suivies par un récital de Philippe DEVAUX (Lauréat de la Fondation CZIFFRA et Premier
Grand Prix du Concours MAGIN en 1995) qui interpréta les oeuvres de CHOPIN, ZAREBSKI et MAGIN.
Ouvertes au public, les épreuves du Concours se sont tenues au Centre Artistique C.E.A.A. YAMAHA, à l'Académie Polonaise
des Sciences, à

SPOTKANIE Z REŻYSEREM

Je m’appelle Mariola Koperski, je suis la présidente de l’association Franco-Polonaise des Ulis (91) et on m’a demandé de faire une courte introduction à la projection du film Katyń d’Andrzej Wajda.
Je ne suis pas une cinéphile avertie (et je m’en excuse auprès de ceux qui le sont), mais je peux vous dire quelques mots au sujet d’Andrzej Wajda et de sa carrière.
Andrzej W. est né le 6 mars 1926 à Suwałki, à l’extrême nord-est de l’actuelle Pologne, à environ 80 km de la frontière lituanienne.
Il a étudié à l’Académie des Beaux-arts de Cracovie et à l’Ecole Supérieure du Cinéma de Łódź.
Il a réalisé son premier film en 1950 et en réalisera, à ce jour, 42 dont il est également scénariste pour 26 d’entre eux. Même si certains de ses films n’ont pas été vraiment compris par le public français, on peut citer les plus connus :
- « Cendres et diamants » qui dépeint l’immédiat après-guerre et le refus d’un régime politique imposé ;
- « Les noces » ; « L’Homme de marbre » ; « L’Homme de fer » ; « Danton » ;
- « Chronique des événements amoureux » dans lequel on peut constater que le français a été la langue de l’Elite polonaise, à condition de voir ce film en version originale ;
- « Pan Tadeusz », très incompris en France ;
- et en 2007, « Katyń » dont nous allons assister à la projection.
- son futur projet sera un film sur Lech Wałęsa

4 de ses films ont été « nominés » (excusez-moi pour ce mot barbare) pour les Oscars.
- En 1981, la Palme d’or du Festival de Cannes a été attribuée à son film « L’Homme de fer ».
- En 2000, il reçu un Oscar d’Honneur de l’Académie américaine du Cinéma.

Il a été décoré dans divers pays. En Pologne, bien sûr, où il a été un membre influent de divers mouvements culturels liés à l’Art en général, au cinéma et au théâtre. Mais aussi en Bulgarie, en Allemagne, au Japon, en Hongrie
et en France ou il a été élevé successivement au rang de
- Chevalier de la Légion d’Honneur en 1982, puis,
- Commandeur de la Légion d’Honneur en 2001.
- En février 2009, à l’Ambassade de France à Varsovie, il a reçu le grade de Commandeur des Arts et Lettres.

Lors de la remise de son Oscar d’honneur en 2000, Andrzej Wajda a ainsi commencé son discours : « Ladies and Gentlemen, je vais parler en polonais, parce que je veux dire ce que je pense et je pense toujours en polonais »….

N’étant pas Wajda et préférant que tout le monde comprenne, je vais vous citer en français ce que Wajda pense et dit à propos de son film « Katyń »….
« Je vois mon film sur Katyń comme l’histoire d’une famille déchirée à jamais. Il traite de grands espoirs, voire de grandes illusions et de la vérité brutale du crime de Katyń.
C’est un film sur la souffrance individuelle qui inspire des images portant une capacité émotionnelle considérablement plus importante que les faits historiques.
Après de nombreux essais et une longue réflexion, j’ai maintenant la certitude que le film sur Katyń ne peut avoir pour but de révéler toute la vérité au sujet de ce crime.
Cela a déjà été effectué tant sur le plan historique que politique. Ces faits, pour le public actuel, peuvent seulement constituer la base d’événements que sont les destins humains, car seulement eux, montrés sur un écran, peuvent émouvoir le spectateur.
Je veux que mon film sur Katyń montre l’atroce vérité jusqu’à la souffrance dont les héros ne sont pas les officiers assassinés, mais les femmes qui attendent leur retour chaque jour et chaque heure, vivant une inhumaine incertitude. Fidèles et inébranlables. Certaines qu’il suffit d’ouvrir la porte pour que s’y encadre l’homme attendu depuis des années.
Parce que la tragédie de Katyń, concerne ceux qui vivent, ceux qui vivaient alors. Après toutes ces années qui nous séparent de la tragédie de Katyń, nous ne savons toujours que peu de choses ; comment se sont exactement déroulés ces actes criminels en avril et mai 1940.
Il n’y a rien d’étonnant à ce que, durant de nombreuses années, nous avons été convaincus que, peut-être, notre père vivait, puisque sur la liste des victimes est apparu le nom « Wajda », mais accolé au prénom « Karol ».
Ma mère, pratiquement jusqu’à son dernier souffle, croyait au retour de son mari, mon père Jakub Wajda, combattant de la première guerre mondiale, de la guerre polono-bolchévique, de l’insurrection silésienne et de la campagne de septembre 1939, chevalier de la croix d’argent et, à titre posthume de l’ordre Virtuti Militari.
Pourtant, je ne voudrais pas que le film Katyń soit ma quête personnelle de la vérité ni le flambeau allumé sur la tombe du capitaine Jakub Wajda.
Il suffit qu’il raconte les souffrances et le drame des nombreuses familles des victimes. Qu’il soit le sujet d’un odieux mensonge qui triomphe sur le tombeau de Joseph Vissarionovitch Staline, qui a contraint au silence sur ce sujet, pendant un demi-siècle, les alliés d’alors de l’URSS dans la guerre contre Hitler, la Grande Bretagne et les Etats-Unis.
Je sais que la jeune génération, pleine de confiance en elle-même et de fougue, s’éloigne de notre passé. Préoccupée par les questions actuelles, elle oublie les noms et les dates, lesquelles, qu’on le veuille ou non, font de nous une nation avec ses peurs et inquiétudes qui apparaissent à chaque remou politique.
Il n’y a pas longtemps, dans une émission télévisé, il a été demandé à un lycéen à quoi lui faisait penser la date du 17 septembre ; il a répondu que c’était probablement une quelconque fête religieuse. Peut-être, grâce à mon film, un jeune interrogé au sujet de Katyń ne se bornera-t-il pas à dire qu’il s’agit d’un bourg près de Smoleńsk » (A. Wajda)

Nous remercions Mme Mariola KOPERSKI pour sa contribution à notre rencontre avec A.Wajda

***********************

W dniu 3-go Maja. w Kosciele Polskim odbyła się uroczysta suma z udziałem przedstawicieli władz Rzeczypospolitej

. Wojska Polskiego i pocztów sztandarowych . W czasie Mszy przemówienie wygłosił X. infułat Witold Kiedrowski. jeden z nielicznych pamiętających czasz IIej Wojny Swiatowej, której był uczestnikiem przy I Dywizji Generała Stanisława Maczka.Potem organizował szkoły polskie dla żołnierzy w "Maczkowie". przechrzczonym tak z niemieckiej nazwy miasteczku pod Hamburgiem. A potem został we Francji. jak wielu innych i jest żywą pamięcią tej cząści naszej historii.

;Mówił więc o czynnym i biernym oporze polskiego społeczeństwa w czasach PRL. O zrywach wolnościowychwybuchających co 10 lat.

BARBARA RYBALTOWSKA

Pani Barbara Rybaltowska - pisarka i aktorka - wystapila w sali projekcyjnej bylego Instytutu Polskiego w Paryzu we wlasnej sztuce poswiçconej Poli Negri.
Sztuka bardzo dobrze odegrana ; w ktôrej wystçpuja tylko dwie osoby - mianowicie
Pola Negri i pianista, z ktôrym przygotowuje nastçpny koncert - bardzo podobala siç
polonijnej publicznosci. Majac przed tym wystçpem okazjç rozmawiac' z pania Rybaltowska widzialam jak ogromnie pasjonuje ja postac' Poli Negri i jak bardzo sobie ceni moznosc przedstawienia jej tutejszej publicznosci. Totez powodzenie sztuki bardzo ja ucieszylo. Nalezy wyrazic pani Rybaltowskiej uznanie za przypomnienie nam postaci,o ktôrej mlodsze pokolenie zapewne nie wiedzialo.

RECENZJE ( TECZKA NR 104/IV.2009)

W BURSZTYNOWEJ PUŁAPCE.

Ewa Krzemińska, Wiesław Krzemiński, Jean Paul Haenni, Christophe Dufour
Muzeum Przyrodnicze PAN. Kraków, 1993


Książka wydana po raz pierwszy w wersji francuskiej w 1992 r. w Neuchatel, w Szwajcarii, p.t. "LES FANTOMES DE L AMBRE"-
wyszła następnie w Krakowie, wydana przez P.A.N. w 1993 r. p.t. w "BURSZTYNOWEJ PUŁAPCE".
Oprócz wspaniałych zdjęć, wykonanych przez C.Dufour I Daniele Rapin, jest historią tworzenia się bursztynu jako skamieliny powstałej z żywicy drzew już od trzeciorzędu /triasu/ (230 milionów lat temu.
Obejmuje rozdziały : Bursztyn bałtycki w mitologii, historii, sztuce, medycynie i przemyśle. zaopatrzony w mapy szlaków bursztynowych oraz regionów, gdzie wydobywano go najwięcej Było to przede wszystkim południowe wybrzeże Bałtyku.
Bursztyn stanowił przedmiot obróbki już na 7000 lat p.Chr. i trafił nawet do Grecji w postaci paciorków. a także do Egiptu
i Mezopotamii( od 2000 r. przed Chr. począwszy.)
O bursztynie pisał też TACYT. jako zarządca Germanii i autor dzieła pod tymże tytułem, w którym opisuje krainy skąd ten
"minerał" pochodzi.
Jeżeli chodzi o skład chemiczny, to jest on trudny do zbadania. ponieważ bursztyn nie daje się rozpuścić. Rozróżnia się dwa
rodzaje bursztynu ze względu na zawartość kwasu bursztynowego (C4 H6 O4):
- retynit ( zawierający od 0- 3 % kwasu bursztynowego,
- sukcynit ( zawierający od 3-8% -"- -"-
Ofiarami żywicznej pułapki stawały się drobne owady. Studium nad nimi poświęcony jest II rozdział zawierający piękne i niezwykłe fotografie tzw. "inkluzji" tj. zatopionych w żywicy najrozmaitszych muszek, motyli czy jętek.



"wydaje się, że na danym terytorium w tym samym czasie różne gatunki drzew wytwarzały żywicę, która później utrwaliła się
jako bursztyn, W przypadku bursztynu bałtyckiego jednak, ogromna większość żywicy pochodziła od tajemniczej sosny
PINUS SUCCINIFERA( tj. "dającej sok") - czymkolwiek nie okazałaby się ona w przyszłości."( s.57)
Mamy więc pierwszą europejską "biografię" bursztynu - cennego surowca, zawierającego w sobie, oprócz naturalnej żywicy
kolor miodu i słońca.
J.D.










"TADEUSZ WYRWA- partyzant z natury".

Mała książeczka wydana przez Instytut Pamięci Narodowej- Oddział w Łodzi, 2007 r. - a na jej opracowanie złożył się
wysiłek aż trzech autorów. Sł. Nowinowski. Paweł Spodenkiewicz i Tomasz Toborek solidnie się napracowali by na 125 stronach formatu A5 pomieścić bogaty życiorys prof. Tadeusza Wyrwy. Na końcu zamieszczono zdjęcia z różnych lat
życia Profesora oraz petycję mieszkańców powiatu koneckiego( Miasto powiatowe Końskie) już poza numeracją stron.
Petycja skierowana była do WOJ. URZĘDU BEZPIECZEŃSTWA PUBL. w Łodzi. i dotyczyła zwolnienia Tadeusza Wyrwy z
więzienia. Nosi datę 24.III.1945 r. i pieczęć wójta gminy Ruda Malenicka- A . Łopyty.
"Partyzantem z natury," jak sam siebie określił, Prof. T. Wyrwa stał się może wskutek przejść z lat młodych, ale dotyczy to
przede wszystkim "partyzantki myśli naukowej" tj. jej niezawisłości. " w Lesie" nie były potrzebne ordery ani dyplomy.
Natomiast kwestią życia i śmierci była błyskawiczna orientacja w sytuacji, szybkość decyzji i ich wykonania.
I to Profesorowi zostało na resztę życia.

"WALKA I PAMIEć" - Krzysztof Sikora.
Szlakiem I Batalionu "BARBARA" 16 PP A.K. Wyd. POLONIA. Warszawa, 2008

LA PETITE MALMAISON.

"TECZKA"NR104.IV .2009

LA PETITE MALMAISON.

Postanowiłyśmy z Marią odwiedzić to nieznane nam miejsce,ukryte gdzieś w okolicy rezydencji cesarzowej Józefiny.Trochę zawcześnie wysiadłyśmy z autobusu i przeszłyśmy kawał drogi piechotą, nim udało się nam odnaleźć ukryty za drzewami biały pałacyk. Brama była jeszcze zamknięta, więc obeszłyśmy posiadłość i wróciły po pół godzinie.
Żwirowaną ścieżką przeszłyśmy przez park i znalazłyśmy się na tyłach rezydencji, przed stopniami prowadzącymi do, jak się okazało, głównego wejścia. Zamkniętego! Zajrzałyśmy przez szybę do pomieszczenia w bocznym skrzydle, gdzie właśnie ktoś się pojawił. Wydał się "spłoszony" naszym widokiem i szybko znikł. Po chwili otwarły się boczne drzwi i wyszła do nas starsza pani. Stanęła w progu i wyjaśniła nam, że zwiedzanie jest możliwe tylko dla grup, oczywiście umówionych. I że właśnie na taką grupę czeka.
Zakupiony po wojnie przez Stefana Czarnieckiego pałacyk. jest obecnie własnością wdowy po nim i ich syna. Starają się
pozyskać środki na jego utrzymanie, udostępniając zwiedzanie grupom turystów.
Trochę zawiedzione, pożegnałyśmy się i musiały zawrócić.
Schowałyśmy się pod budką na przystanku autobusowym, bo właśnie lunął deszcz. I tłumacząc sobie nawzajem, że
"było wspaniale", wróciłyśmy do Paryża.
Zostały nam zdjęcia i wrażenie pewnego osamotnienia właścicieli, którzy nie chcą nawet przyznać się do pewnej
znajomości języka polskiego. "Ils se protègent" stwierdziła krótko Maria.
j.D.

STOWARZYSZENIE "KRESOWIAN" WE FRANCJI "KRESY"

ASSOCIATION DES POLONAIS DES CONFINS EN FRANCE "KRESY"

SIÈGE SOCIAL : 20, rue Marsoulan, 75012 Paris

POWSTANIE STOWARZYSZENIA "KRESY"W PARYZU .

Wiedza o bogatej historii Polski, jej znaczenia kulturowego , rozciągłości geograficznej i dokonań na przestrzeni dziejów Europy  jest obowiązkiem każdego Polaka w kraju i na emigracji.Tak też przed 20-tu laty Stowarzyszenie kulturalno-oświatowe "Nazaret -Famille" , założone w Paryżu, postawiło sobie za jedno z zadań przypominanie i utrzymanie więzi z 

tą częścią Narodu Polskiego i ziem polskich, które pozostały poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Od początku więc swych działalności , Stowarzyszenie "Nazareth Famille" pragnie podtrzymywać więzi  szczególnie z 

Rodakami na Białorusi, Litwie, Ukrainie, w Czechach i w Rosji. Liczne spotkania międzynarodowe - kulturalne, oświatowe. wymiana doświadczeń, uczestnictwo w wycieczkach i pielgrzymkach narodowych, niesienie pomocy mate-

rialnej, są owocne dla obu stron.

Współpraca trwa nadal i rozwinęła się w kierunku promocji kultury,  architektury i literatury kresowej , dzięki kilkuletniej współpracy ze Stowarzyszeniem "Wspólnota Polska" w Opolu.

Przeniesienie tej wiedzy na grunt paryski nie jest łatwe , lecz forma prezentacji w postaci wystaw fotograficznych,

prelekcji, konferencji, tamtejszego folkloru i promocji książek mówiących o wartościach kultury polskiej, pozostałej

za wschodnią i południową granicą, szczególnie z okresu II-ej Rzeczypospolitej, zgromadziło grono zainteresowanych

którym bliskie sercu są utracone wartości, często miejsca urodzenia, dziedzictwa rodzinnego i dorobku naukowego.

Nieformalne spotkania, na których przekazywaliśmy sobie własne przeżycia, pamiątki, literaturę kresową, relacje z podróży, stworzyły specyficzny klimat dla powstania sałodzielnej organizacji.

W maju 2007, powołano Stowarzyszenie Kresowian we Francji  i wybrano zarząd.

Stowarzyszenie "KRESY" , pod nazwą Association des Polonais des Confins en France "KRESY", zarejestrowane zostało

oficjalnie w Prefekturze Policji w Paryżu, w październiku 2008 .

Ma ono na celu : 

- podtrzymywanie i promocję dziedzictwa kulturowego i historycznego Kresów polskich,

- rozwijanie kontaktów z Polakami i organizacjami poloninymi - kulturalnymi i charytatywnymi- działającymi na            dawnych ziemiach Królestwa Polskiego, 

- organizację wystaw, kollokwiów, seminariów i spotkań  dotyczących histprii i kultury Kresów ,

- współpracę i wymianę międzynarodową w ramach rozwoju kultury kresowej, 

- organizację wycieczek,  wizyt historycznych i kulturalnych na tych ziemiach.

- organizację kolonii,pobytów towarzyskich, pielgrzymek narodowych i wieczornic dotyczących kultury kresowej,

- tworzenie . odnawianie, i wyposażanie ośrodków kuluralnych i historycznych związanych z kulturą Kresów polskich.

- publikację i udostępnianie wszelkich dokumentów.książek, czasopism,  płyt CD i DVD związanych z kulturą Kresów 

   polskich.

 

  Mamy więc zaszczyt przekazać informację o powstaniu Stowarzyszenia "KRESY" w Paryżu. licząc na wsparcie. chęć

  współpracy. przynależenia do Stowarzyszenia i wzbogacania jego działalności własnym wkładem w każdej postaci.

Podpisali:   Sekretarz Generalny                                          
Prezes Bohdan Podrzycki                          
Krystyna Orłowicz-Sadowska                
Krzysztof Umiastowski
                                                               
e-mail : kresy.paris.umiastowski@orange.fr

BYC ARCHITEKTEM WE FRANCJI. ( c.d. z Nru 103)

Na decyzję o emigracji wpływały nie tylko czynniki zewnętrzne, ale przede wszystkim osobiste motywacje. Nie wszyscy z badanej grupy wyjeżdżali  zdecydowani pozostać na obczyźnie. Wywiady przeprowadzone z polskimi architektami we Francji dostarczają w  tej kwestii bardzo różnorodnego materiału : od motywacji politycznych, rodzinnych, (odwiedzenie mieszkających zagranicą rodziców), przez konsumpcyjne ( np zakup motoru czy samochodu, wycieczka sylwestrowa). naukowe(wymiana studentów, praktyki, staż),czy towarzyskie(przyłączenie się do przyjaciół ze studiów).Ale najważniejszą rolę odgrywał sam Paryż -" przepiękne miasto, którego rozplanowanie znaliśmy dzięki profesorowi Bieganieckiemu na pamięć. Pamiętam jak w pociągu z Wiednia rysowałem - mimo iż wcześniej nie byłem w Paryżu-  Francuzom perspektywę Placu Concorde. Bytność tam dawała możliwość obcowania z najlepszą architekturą świata. jak i czynne uczestnictwo w jej tworzeniu. Wielką rolę odegrali w takim postrzeganiu Paryża profesorowie rię architektury  i urbanistyki Paryża . Rzymu i innych wielkich miast europejskich, ale studenci architektury w Polsce, rzadko mieli możność pojechania do omawianych podczas wykładów miast  i faktycznego ich poznania. Moi rozmówcy podkreślali. że to profesorowie rozpalili w nich ciekawość i chęć zobaczenia na własne oczy m budynków. założeń urbanistycznych. o których się uczyli. Pierwsi do Paryża przybyli absolwenci Politechniki Gdańskiej : Szereniewski, Rutus i Himistowski oraz Krzysztof Łukasiewicz z Politechniki Warszawskiej, Edward Żółtowski, który skorzystał z możności odwiedzenia ojca mieszkającego we Francji. Później dotarli Jerzy Hatała i Witalis Klepacki. J.Hatała ściągnął natomiast Andrzeja Wujka. Wówczas znalezienie pracy trwało około trzech miesięcy. Zaczynali od najniższych posad w branży(grouillot)i stopniowo awansowali (kreślarz, architekt). Były to trudne początki, chociaż pełne interesujących wyzwań zawodowych. Najważniejszym z nich była budowa kurortu w Avoriaz (1966) w regionie les Portes du Soleil. Uczestniczyło w niej pięciu Polaków : Jerzy Hatała, Elżbieta Brzęczkowska, Bogusław Brzęczkowski, Wojciech Suchodolski.Możliwość uczestniczenia w tym projekcie B.Brzęczkowski określił mianem "romantycznej przygody".
W 1965 roku w Paryżu działało  już około dwudziestu polskich architektów. Ci, co przybyli wcześniej i już pracowali w zawodzie, pomagali nowoprzybyłym. Polegało to na przedstawianiu pracodawcy ("patron") kolegi,. który właśnie szukał pracy. Witold Zandfos podkreślił. że "nie było to polecanie, lecz przedstawianie oferty: taki a taki jest w stanie wykonać dany projekt. Jeśli kandydat się sprawdził, pracował dalej; jeśli nie - szukał pracy w innej agencji."Okres szukania pracy znacznie się skrócił. Elżbieta Brzęczkowska, która w 1965  przyjechała do Paryża na wakacje, wspominała, że na drugi dzień po przyjeździe zadzwonił do niej Andrzej Wujek i zapytał się czy nie chciałaby popracować. Zgodziła się i została już we Francji.Zresztą wówczas ze znalezieniem pracy nie było problemów, tym bardziej. że wśród polskich architektów istniała giełda pracy. Każdy z badanej grupy orientował się gdzie można się zatrudnić i na jakich warunkach. Wieści o sytuacji na francuskim rynku architektoniczno-urbanistycznym docierały też do Polski. Zapotrzebowanie na architektów o wykształceniu politechnicznym było tak duże,  że nawet straciwszy pracę w jednym biurze, następnego dnia można już było pracować w innym. Niektórzy starali się- z różnym efektem-pracować równocześnie dla kilku pracowni. Na brak pracy nie mogli sięc narzekać , chociaż na poczętku nie zarabiali dużo (8-9 franków za godzinę). Te zarobki jednak okazywały się wystarczające, ponieważ życie w ówczesnej Francji było stosunkowo tanie(np. dzienne wyżywienie wynosiło około 3 franków. a dwuosobowy pokój  w hotelu o średnim standardzie kosztował około 9 franków dziennie). Resztę zarobków wydawali na "przyjemne życie"  i na kursy języka francuskiego w Alliance Francaise. Nauka języka francuskiego w Alliance Francaise byla obowiązkowym elementem
pierwszysh lat pobytu we Francji. Większość z nich bowiem nie znała francuskiego, a ci . co język znali, chodzili na kursy doszkalające. Znajomość języka była jednym z niezbędnych warunków kariery zawodowej.
Ważnym elementem rzeczywistości na obczyźnie, który miał wpływ na pozostanie młodych polskich architektów we Francji były kwestie paszportowe. I chociaż większość z nich nie miała problemu z otrzymaniem paszportu na krótki wyjazd, z deklarowanymi wyjazdami powyżej roku sprawa była bardziej skomplikowana i wymagała większej determinacji. Zostanie we Francji po upływie ważności paszportu łączyło sie z wizytami w konsulacie polskim w celu przedłużenia ważności dokumentu. Jednak po jakichś dwóch latach pobytu danej osoby we Francji. władze konsularne odmawiały przedłużenia paszportu albo oferowały paszport blankietowy, ważny tylko na jedną podróż  - z powrotem do kraju.
Jeden z moich rozmówców przyznał, iż przez wiele lat śnił mu się koszmar, że nagle znajduje się w Polsce bez paszportu, że
nie może wrócić, a wszstko ginie w szarościach. Problemy z paszportem należały do codzienności. Jego brak bardzo utrudniał (trzeba było starać się za każdym razem o specjalne zezwolenie wydawane przez policję ("Sauf-Conduit")m a czasami unie-
możliwiał wyjazdy poza granice Francji. Na szczęście, nie posiadanie polskiego paszportu nie wpływało na funkcjonowanie wewnątrz kraju. Podstawowym dokumentem obowiązującym wówczas cudzoziemców pracujących we Francji była Karta
Pobytu. którą wyrabiano na podstawie zaświadczenia o zatrudnieniu. Wreszcie. po 6 -7 latach mieszkania we Francji, większość badanej grupy wystąpiła o obywatelstwo francuskie.
Decyzja o pozostaniu zapadała stosunkowo późno.Większość moich rozmówców przyznała, że początkowo pobyt we Francji traktowali na zasadzie niezwykłej przygody i młodzieńczej wyprawy. O pozostaniu - jak mówią-zadecydowało za nich życie :
-odmowa przedłużenia paszportu. związek z Francuzką lub Francuzem, narodziny dzieci, propozycja pracy przy ciekawym przedsięwzięciu, wreszcie świadomość, że powrót do kraju mógłby oznaczać więcej problemów niż pozostanie poza jego granicami. Nie należy także zapominać o tzw. czysto życiowym argumencie - we Francji życie było dużo przyjemniejsze i
dające więcej możliwości we wszystkich dziedzinach. Przedsmak tego poczuli podczas wydarzeń majowysch 1968 roku, które dały im krotkotrwałe poczucie równości z obywatelami francuskimi .
Przez pierwsze dziesięć lat grupa młodych polskich architektów we Francji żyła ze sobą bardzo blisko, na zasadzie dużej rodziny. Łączyła ich szkoła. którą skończyli w prawie tym samym czasie ( np. z Politechniki Wqrszawskiej było około czterdziestu osób z dwóch roczników ), podobna sytuacja życiowa. W tym czasie można zaobserwować dużą solidarność w grupie i wzajemne wspieranie się. chociaż nie można mówić o tworzeniu lobby polskiego wśród architektów we Francji.
Nie tylko wymieniano się informacjami - która pracownia architektoniczna poszukuje pracowników. gdzie zwolniło się miejsce. ale również razem spędzano czas wolny( weekendowe wyjazdy" byle dalej, byle zobaczyć więcej", wakacje etc.)
Stopniowo losy polskicj architektów nabierały cech indywidualnych. Jedni uczestniczyli w kreowaniu "Villes nouvelles", inni wyspecjalizowali się np. w szpitalnictwie czy w architekturze budynków użyteczności publicznej , jeszcze inni w projektpwaniu luksusowych willi. Kilku z nich także wykładało architekturę w Ecole des Beaux Arts, niektórzy pracowali dla państwowych biur
architektonicznych. Nie wszyscy też pozostali w Paryżu- część opuściła Francję i pojechała m.in. do Stanów Zjednoczonych; część była związana kontraktami z miejscami położonymi z dala od stolicy kraju. np. na Korsyce.

Wraz z coraz większym zróżnicowaniem, a także podziałami wynikającymi z wewnętrznych podziałów(np. rozwody), więzy łączące badaną grupę zaczęły się rozluźniać. Przyśpieszyło to adaptację do społeczeństwa francuskiego. Zresztą zawód architekta szczególnie ją ułatwiał, a także przyczyniał się do szybszej akceptacji przez Francuzów. Wynikało to z wysokiej pozycji społecznej tego zawodu we Francji oraz z jego specyfiki, która wymagała nie tylko umiejętności rysowania czy pro-
jektowania budynków, ale przede wszystkim dobrego kontaktu ze współpracownikami różnych branż związanych z budo-
wnictwem, precyzyjnego i umiejętnego wyrażania się i zachowywania się zgodnego z wymogami kultury francuskiej.
"Na codzień mamy do czynienia z różnymi profilami ludzi : z mieszkańcami, kupcami domów.czy mieszkań, inwestorami i
ich pracownikami oraz ze światem budowy : robotników budowlanych, inżynierów, instalatorów., właścicieli przedsiębiorstw budowlanych. To jest świat bardzo interesujący i bardzo zróżnicowany. Przedsiębiorcy z Paryża są inni od przedsiębiorców
w Bretanii; często są to także immigranci. Zresztą cały sektpr budowlany to domena immigrantów , np. inżynierowie są Włochami albo Hiszpanami. szefowie budów oraz małych przedsiębiorstw budowlanych - Portugalczykami "- zauważył podczas rozmowy Witold Zandfos. jeden z pośród pięćdziesięciu polskich architektów posiadających pracownię architekto-
niczną .Jego zdaniem, prowadzenie własnego "Cabinet" pozwala nabyć niezbędnej dla architekta - umiejętności poruszania
się w zawiłościach francuskiej administracji , niuansach prawnych. etc. Przez co architekt bardziej i dogłębniej od innych
emigrantów . poznać może mentalność francuską. Jej znajomość ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie francuskim.

NA TLE FRANCUSKIEJ POLONII - DZIAŁALNOSC SARPF.
Liczbę polskich architektów pracujących pod koniec lat sześćdziesiątych we Francji szacuje się na około trzysta osób.
Późniejsze dane, pochodzące z 1994 r., mówią o 298 Polakach lub osobach polskiego pochodzenia ( z tego 156 dyplomowanych w Polsce) zapisanych do l Ordre des Architectes Francais , który zrzeszał wówczas 26.231 członków.
Pomysł założenia stowarzyszenia skupiającego polskich architektów we Francji tlił się od końca lat sześćdziesiątych XX w. Było kilka prób powołania go, ale dopiero w 1977 r, polscy architekci założyli Stowarzyszenie Polskich Architektów we Francji.
(SARPF). Zadecydowała o tym stale powiększająca się ich liczba( w latach osiemdziesiątych XX stulecia . Stowarzyszenie zrzeszało blisko 400 członków). a także pozytywne nastawienie warszawskiego SARPU-u do zakładania tego typu organizacji. Stowarzyszenie nie tylko odgrywało rolę płaszczyzny solidarnościowej. pomocowej i informacyjnej, ale także służyło do wymiany poglądów na temat wydarzeń rozgrywających się w Polsce ( mimo iż oficjalnie wszelka agitacja polityczna w SARPF-ie była zakazana). Statut Stowarzyszenia zakładał m.in. współpracę zawodową i kulturalną z innymi zrzeszeniami architektów różnych narodowości, również działających w Polsce. Organizowano więc podróże architektoniczne po Francji, spotkania z wybitnymi postaciami świata architektury, w latach osiemdziesiątych XX w. zaangażowano się w sprawę polską, współpracowano z Jerzym Giedroyciem oraz Biblioteką Polską, Stowarzyszenie działa do dziś , jego prezesem od początku istnienia jest Henryk Włodarczyk.
......
Badacz polskiej emigracji po 1945 r.. Rafał Habielski zauważył, że dla przedstawicieli inteligencji, emigracja z kraju komunistycznego była nie tylko protestem przeciwko wydarzeniom w kraju, ale też" opowiedzeniem się po stronie kultury Zachodu przeciw Wschodowi, manifestacją wierności korzeniom polskości identyfikowanej z europejskością, poza którą Polska została wypchnięta w Jałcie". Postawa ta zaczęła ulegać zmianie- szczególnie po 1956 r.-emigranci przestali być wychodźca-
mi stricte politycznymi i zaczęli tworzyć Polonię. Architekci. którzy przyjechali w latach 60- tych XX.w.z Polski do Francji, wyłamują się z tej charakterystyki. Nie byli oni bowiem ani emigracją polityczną, ani też emigrantami zarobkowymi. Można zaryzykować twierdzenie, że była to emigracja specjalistów. którzy chcieli zaspokoić swoje aspiracje zawodowe i szukali perspektywicznego-z punktu widzenia zawodowego-miejsca. Francja dała m możliwość takiego rozwoju. Była to również młodzieńcza emigracja zabarwiona potrzebą przygody, uczestnictwa w niecodziennej wyprawie.. a także emigracja do wolności politycznej, obyczajowej, zawodowej i poznawania świata. Sami się nie uważają za emigrantów. chociaż w początkowych latach funkcjonowania we Francji, mieli poczucie obcości i odmienności. Po upadku PRL. ich kontakty z krajem stały się częstsze; niektórzy, jak Stanisław Fischer czy Andrzej Chołodyński, obecnie nie tylko realizują projekty na terenie Polski. ale mają w kraju swoje biura (oprócz pracowni paryskiej). Inni organizują wystawy(Henryk Włodarczyk, Witold Zandfos), konsultują projekty czy wydają Biuletyn (Andrzej Wujek-"LA LETTRE DE LA SOCIETE DES ARCHITECTES POLONAIS EN FRANCE". Około pięćdziesięciu z nich , wraz ze stopniowym przechodzeniem z tradycyjnego projektowania manualnego na komputerowe, zajęło się też malarstwem.

Anna Napiontkówna

WYWIAD Z KRZYSZTOFEM SAKOWICZEM

Z Krzysztofem Sakowiczem historykiem sztuki i archeologiem,
Redakcja : Był Pan kilka miesięcy temu w Meksyku. Proszę nam opowiedzieć o celu tej podróży i jej przebiegu.
Krzysztof Sakowicz: Celem mojego wyjazdu były wykopaliska archeologiczne. Misja trwała dwa miesiące - od początku września do końca października 2008. Po jej zakończeniu zostałem jeszcze dwa tygodnie w Meksyku, już w charakterze turysty. Wykopaliska odbywały sie w stanie Hidalgo, kilkadziesiąt kilometrów na północ od Mexico City, pod nadzorem mojego profesora z Sorbony, Krystiana Duverger. Jest on odpowiedzialny za stanowisko badawcze w którym pracowałem, a na codzień wykłada na Sorbonie, EHESS i na uniwersytetach w Meksyku.
Redakcja: Gdzie dokładnie miały miejsce te wykopaliska?
Krz.S. – Miasteczko, w którym mieszkaliśmy, nazywa się Tecozautla. Same wykopaliska były natomiast prowadzone kilkanaście kilometrów od tej miejscowości, gdzie co dzień rano dojeżdżaliśmy samochodami.
Redakcja : Czy wykopaliska dotyczył jakiejś konkretnej epoki ?
Krz.S. - Prekolumbijskiej. Ciągle ustalamy dokładne ramy chronologiczne. Nie jest to łatwe, bo utrudnia nam to marny stan, w jakim zachowały się ruiny. Na dzień dzisiejszy podejrzewamy, ze jeszcze przed przybyciem Hiszpanów miejsce to zostało zdemolowane i opuszczone. Później jeszcze prawdopodobnie dwukrotnie było ono niszczone: w epoce kolonialnej przez poszukiwaczy skarbów i w ostatnich latach dwudziestego wieku przez mieszkańców okolicznej miejscowości, którzy używali obrobionych kamieni z ruin do konstrukcji własnych domów. Jest jeszcze jeden czynnik utrudniający badania: pseudo-wykopaliska i próba rekonstrukcji centrum ceremonialnego prowadzone w latach 90-tych przez ludzi, którzy chcieli w ten sposób wzbudzić u miejscowej ludności poczucie tożsamości i nakłonić ich do rewolucji. Ludzie ci byli może skutecznymi manipulatorami, ale zupełnymi amatorami w sprawach archeologii. Dewastacje, jakich dokonali, są chyba najbardziej drastyczne ze wszystkich poprzednich. \
Redakcja – Czy znaleźliście coś interesującego? Groby, kości, naczynia?
Krz.S. – Interesujący jest każdy szczegół. Celem archeologii nie jest szukanie skarbów, tylko rekonstruowanie przeszłości. Chronologie ustala się w dużej mierze dzięki badaniom stratygraficznym, a te były w naszym przypadku utrudnione z racji na erozje spowodowaną deszczami i wiatrem. Warstwa ziemi sięgała w wielu miejscach zaledwie kilku centymetrów. Na szczęście mamy jeszcze trochę czasu na zrozumienie tych zagadnień, bo projekt rozłożony jest na kilka lat – zaczął się w 2007 roku a zakończy w 2012. Podczas zeszłorocznej misji mieliśmy za cel głównie zbadanie organizacji przestrzeni centrum ceremonialnego nad którym pracowaliśmy. W dużym stopniu nam się to udało.
Redakcja- Na czym polega oryginalność tego projektu naukowego?
Jest to jeden z bardzo wielu projektów prowadzonych obecnie w Meksyku. Jego specyfika tkwi miedzy innymi w tym, że jest to projekt francusko-meksykański. Studenci archeologii z Francji i Meksyku współpracują tam pod nadzorem profesorów z obu krajów. Drugą mocną stroną naszego projektu jest idea, żeby nie poprzestać na badaniach, ale przeprowadzić rekonstrukcje centrum ceremonialnego, a w okół niego stworzyć park krajobrazowy i edukacyjny. Miały by te zabiegi na celu przyciągnięcie turystów do tego biednego i nierozwiniętego regionu. Chodzi więc o rodzaj promocji regionu przy okazji badań naukowych. Myślę że są duże szanse na to, że to miejsce spełni swoją rolę, bo pejzaże w okolicy są bajeczne. Wszystkie te czynniki zadecydowały o uzyskaniu poparcia dla naszego projektu przez władze meksykańskie, co oznacza konkretne fundusze.
Redakcja - To bardzo dobre pomysł. Jaki wię był układ przestrzenny centrum ceremonialnego? Jakie przedmioty tam znaleziono?
Krz. S. – Znaleźliśmy całkiem sporo ceramiki, ale nie najlepszej jakości, przez co mało przydatnej w badaniach. W większości przypadków był to ceramika użytkowa, nie mająca żadnej wartości artystycznej. Była to po prostu wypalona glina bez żadnych ozdób.
Redakcja- Słowiańska ceramika często był zdobiona sznurowo, tzn.w świeżej glinie był odciśnięty sznur, a następnie naczynie wypalano. Niczego podobnego tam Pan nie widział
Krz. S. – Nie przypominam sobie żebym widział tam ślady słowiańskiej ceramiki sznurowej. Ale kto wie? Może kiedyś dotarli tam jacyś Słowianie. Żartuję oczywiście. Chociaż faktem jest, że tradycyjni mieszkańcy Ameryki łacińskiej pochodzili z Azji.
Redakcja –Naprawdę?
Krz.S. - Przeszli przez Syberię i Amerykę północną i w ten sposób dotarli na tereny dzisiejszego Meksyku i dalej, do Ameryki południowej. Dziś nikt tego nie kwestionuje.
Redakcja - W jakim okresie to było? Czy może Pan podać datę
Krz.S. - W czasie ostatniego zlodowacenia, kiedy utworzył się most lodowy między Azją a Ameryką.
Redakcja - Czy może Pan podać okres, w którym funkcjonowało miejsce, gdzie pracowaliście?
Krz.S. – Pierwsze ślady człowieka jakimi dysponujemy w przypadku naszego projektu pochodzą z początku pierwszego tysiąclecia (po Chr.), ale okres rozkwitu przypada na drugie Tysiąclecie.
Redakcja – Czyli dość późno w stosunku do Europy.
Krz.S. - Późno albo nie późno! W pewnych kwestiach ktoś mógłby uznać te ludy za opóźnione, bo np. nie mieli takiego pisma, jak my tutaj - tzn. pisma fonetycznego. Natomiast istniał pismo ideograficzne, (jak chińskie) gdzie każdemu znakowi graficznemu odpowiada pewna idea. Nikt rozsądny chyba nie zarzuci Chińczykom, że byli gorzej rozwinięci od Europejczyków.
Redakcja - Ale takie pismo- „sznurkowe" istniało w Peru!
Krz. S. - Chodzi o quipu. Ciągle nie wiadomo, czy to było pismo, bo nikt tego dotąd nie potrafił rozszyfrować. Owszem, wiadomo, że posługiwano się nim do prowadzenia rachunków, ale żeby mogło komunikować jakieś bardziej skomplikowane idee czy służyć zapisywaniu historii, na to nie ma dowodów.
Redakcja - Aztekowie mieli pismo obrazkowe?
Krz. S. - Tak.
Redakcja - Tam. na miejscu, nie znaleźliście żadnego śladu ?
Krz, S. - Nie. Miejsce, gdzie prowadziliśmy badania, prawdopodobnie juz nie funkcjonowało w okresie panowania Azteków.
Redakcja - Na czym polegała "ceremonialność" tego Centrum? Co się tam odbywało?
Krz. S. – Dosyć trudno to zrekonstruować.Można tylko wnioskować na podstawie analogii do innych centrów tego typu. W niektórych ośrodkach zachowało się malarstwo - obrazy na których widzimy krwawe ofiary, kapłanów, którzy te ofiary składają itp. To nam pozwala proponować takie czy inne rekonstrukcje ceremonii. Natomiast sama koncepcja "ceremonialności" była inna niż w Europie, dlatego, że tam nie istniał rozdział władzy od religii. Kapłani byli przedstawicielami państwa.
Redakcja - Czy można określić daty migracji ludów z Azji do Ameryki, o której wspominał Pan wcześniej?
Krz.S. - Bylo to w okresie ostatniego zlodowacenia, miedzy 40000 i 35000 lat p.n.e., jak również miedzy 25000 i 15000 i później, miedzy 13000 i 10000.
Redakcja - Czy ma Pan zdjęcia ?
Krz. S. - Z przed 40000 lat przed Chrystusem - nie!
Redakcja - Raczej z tych wykopalisk meksykańskich?
Krz. S. - Mam kilkaset zdjęć. .
Redakcja- Czy można prosić o zrobienie selekcji i przekazania nam kilku ?
Krz.S. - Jak najbardziej. Zrobię przegląd i przekaże Państwu wybrane zdjęcia.
Redakcja - Dziękujemy za rozmowę
Krz.S. – Dziękuję również

LIST w sprawie filmu "KATYN" ("TECZKA" NR 104/ IV.2009

  Elisabeth  G.  Sledziewski*
   Mcf-hdr de science politique
  Université de Strasbourg (IEP)
01 47 63 50 02 / 06 76 47 88 58

Mesdames, Messieurs, Szanowni Panstwo,
Sachant l'intérêt que vous portez à la Pologne et à son rayonnement en France, je souhaiterais vous faire prendre connaissance de la lettre que j'ai adressée au Courrier des lecteurs du journal Le Monde à propos de l'article de J-L. Douin, paru le 1° avril, sur le dernier film d'Andrzej Wajda, Katyń, qui sort en France cette semaine.
Le quotidien m'a fait part de son intention d'en publier prochainement un (court) passage dans la page du médiateur. 
J'espère que vous partagerez mon point de vue et je vous remercie de votre attention.
Pozdrawiam serdecznie, 
E G S

*auteur de Varsovie 44, récit d'insurrection, éditions Autrement, 2004

Mesdames, Messieurs,
Comme beaucoup de Français que consterne le déni de mémoire dont souffrent aujourd'hui, en France tout particulièrement, le martyre et l'héroïque résistance du peuple polonais pendant la II° Guerre mondiale, je suis reconnaissante au Monde d'avoir offert une belle visibilité au dernier opus d'Andrzej Wajda, Katyn (entretien avec le cinéaste en une, critique du film en p. 19 de l'édition du 1° avril 2009). Cette œuvre, enfin distribuée dans notre pays, est ainsi appréciée pour sa valeur non seulement artistique, mais aussi mémorielle. Sa sortie en Pologne en 2007 a en effet été un événement national que nos concitoyens, très désinformés à propos d'un pays jadis si cher à leur cœur, ont peine à mesurer.
Certains aspects du commentaire de Jean-Luc Douin s'inscrivent hélas dans la continuité de cette désinformation. Cela est d'autant plus choquant que l'intention affichée, et probablement sincère, de ce bon spécialiste de Wajda est d'informer le lecteur sur un cinéaste mal connu... et mal aimé du public français contemporain. On est loin, certes, de la critique haineuse de Pan Tadeusz  parue dans vos colonnes en mars 2000 sous la signature de Jean-Michel Frodon. Cependant, malgré la sympathie manifestée pour la "détermination de Wajda à dénoncer la falsification de l'histoire par les communistes", malgré l'hommage à la "belle vigueur créatrice" du vieux maître, Jean-Luc Douin se sent obligé (par quel conformisme polonophobe ?) de consacrer la seconde moitié de son article aux objections de fond qu'encourt la lecture wajdienne du massacre de Katyn. Et d'enfiler des considérations aux accents bien déplaisants. Est tout d'abord critiqué "le renvoi dos à dos des nazis et des Soviétiques comme prédateurs du territoire national" : et alors ? que s'est-il donc passé d'autre lors de cet apocalyptique automne 39 où, à deux semaines d'intervalle et sans déclaration de guerre préalable, l'Ouest de la Pologne a été envahi par les armées du Reich, puis l'Est par l'Armée rouge ? n'y a-t-il pas eu des troupes allemandes et russes paradant à Brest-Litovsk, des généraux hitlériens et staliniens se congratulant à Lublin, un Etat polonais rayé de la carte et son territoire intégralement partagé, le 28 septembre 39, par les deux ogres, dans la continuité du pacte Ribbentrop-Molotov ? quant aux dizaines de milliers de civils et de soldats massacrés, au million et demi de Polonais déportés en URSS, soit vers le Goulag, soit vers les confins désolés du Grand Nord russe, dont un tiers pour n'en jamais revenir, est-ce poser une "bombe antisoviétique", comme dit bizarrement Jean-Luc Douin, que de rappeler que leur calvaire présenta de fait quelques similitudes avec celui simultanément infligé aux populations du Generalgouvernement et des provinces occidentales annexées au Reich ? la critique, enfin, est-elle de mise devant "le renvoi dos à dos" d'"exécutions de masse (...) conçues comme un nettoyage de classe", comme il le dit si bien, et d'autres menées au nom de la race des seigneurs ? Ce qui nous amène à la seconde critique avancée par votre auteur : "l'étrange confusion entre Katyn et le génocide des juifs". Quelle confusion, sinon celle que lui-même superpose indûment au film ? Aucune traque, aucune rafle, aucune persécution ne saurait donc dorénavant être représentée au cinéma sans qu'il faille y voir d'abord la Shoah ? N'est-il pas permis de prendre les exactions du NKVD et des soudards de Staline pour ce qu'elles ont été, des vengeances contre la République polonaise indépendante qui avait osé battre l'Armée rouge en 1920 ? Jean-Luc Douin dénonce comme quasiment négationniste une scène où une épouse d'officier polonais, non juive, est menacée par un Allemand d'être déportée à Auschwitz : cela, selon lui, ne pouvait arriver qu'à un juif, et parler d'Auschwitz, c'est nécessairement et exclusivement parler des juifs, sinon cela sent la négation... Sait-il que c'est exactement le contraire ? que sous la terreur nazie en Pologne, une telle menace n'avait de sens qu'adressée, justement, à quelqu'un qui n'était pas juif ? que le camp d'Auschwitz (camp nazi sis sur le territoire du Reich, et non "camp polonais", comme on l'entend régulièrement à la télévision), fut dès son ouverture en juin 40 la destination d'abord mystérieuse, puis redoutée des civils arrêtés, ou simplement raflés, parfois par groupes de plusieurs centaines, dans les villes du Generalgouvernement (les rues de Varsovie sont jalonnées de stèles indiquant ces arrestations de masse, suivies d'exécutions sur place et de transferts vers Auschwitz) ? Aux juifs de Pologne ou d'ailleurs, parqués dans les ghettos à partir du printemps 40 et promis deux ans plus tard à l'extermination, les nazis se gardaient bien de parler d'une telle destination (qui fut plutôt le camp voisin de Birkenau ou celui de Treblinka), laissant ouvert jusqu'à la porte des wagons l'improbable horizon d'une "transplantation vers l'Est". "Pourquoi ce non-dit, cette confusion ?", interroge Jean-Luc Douin. On aimerait lui dire, à lui et à tant d'autres : pourquoi chez vous cette confusion, pourquoi ce sur-dit qui ne peut, ne veut plus parler que de la Shoah à la place de tout le reste, en y ramenant tout, même les crimes de Staline, de peur que l'évocation de son obsession anti-polonaise ne rappelle l'existence d'une histoire de la Pologne qui ne passerait pas par la case Shoah ? pourquoi le martyre du peuple juif, dont a été si bien montrée la spécificité, est-il devenu un cache obturant  et interdisant tout discours sur un autre martyre, d'une nature et d'une logique historiques différentes, celui du peuple polonais non juif ? comment l'écrasement de Varsovie sous les bombes en septembre 39, l'invasion soviétique, Katyn, l'œuvre immense de la résistance polonaise, l'insurrection de la capitale en août-septembre 44 ont-ils pu devenir des objets interdits, des non-objets, dont il n'est permis de faire mention qu'à condition de les référer à la Shoah ? tout cela est-il juste ? et que diraient les trois millions de morts polonais non juifs, s'ils apprenaient que seuls ont droit de cité dans la mémoire des vivants les trois millions de morts polonais juifs ? En tout cas, si les bourreaux de Katyn pouvaient lire de tels articles, où est taxé d'antisoviétisme le rappel de leurs forfaits, si les pendeurs, fusilleurs et égorgeurs des villes et des campagnes polonaises sous la botte nazie savaient qu'au moins cette partie-là de leurs crimes est désormais placée sous scellés, à l'heure où paradoxalement s'ouvrent les dernières archives, alors, sans doute, ils ne seraient pas mécontents.
Avec mes salutations distinguées,
E.G.S.

Artykuly: TECZKA NR 103/III.2009

POLSCY ARCHITEKCI WE FRANCJI- ANNA NAPIONTKÓWNA./CZęść I./
(ART. Z KSIEGI PAMIĄTKOWEJ PROF. JANA EDWARDA ZAMOYSKIEGO
"EMIGRACJA POLSKICH ARCHITEKTÓW DO FRANCJI W LATACH 60-TYCH
ALBUM SITPF.)
"TO BYŁA SWOJEGO RODZAJU GONITWA ZA WOLNOśCIĄ, NIE TYLKO POLITYCZNĄ"
(JAN KARCZEWSKI)
WYJAZDY polskich artystów i przedstawicieli wolnych zawodów do Francji nie są
zjawiskiem nowym.Urokowi Paryża i Francji ulegali także polscy architekci.Ich
obecność i działalność w państwie francuskim sięga czasów Stanisława Leszczyn-
skiego. Szczególnym zjawiskiem było przybycie nad Sekwanę, w latach 1960-1966,
dużej grupy architektów(ok. 200 osób) głównie absolwentów Politechniki Gdań -
-skiej i Politechniki Warswzawskiej.Wśród przyczyn obietywnych ich wyjazdów na
pierwszym miejscu należy wymienić sytuację architektów w Polsce powojennej.Od
1948 roku architektura została bowiem włączona przez władze państwowe służbę
idei socjalistycznej. Zamknięto prawie wszystkie pracownie architektoniczne(np.
Bohdana Pniewskiego) oraz biura projektowe, a w ich miejsce powołano państwowe
biura architektoniczne,które realizowały budowy w myśl założeń realizmu socjali-
stycznego,przyjętego za obowiązujący styl architektoniczny przez Naradę Archi-
tektów Partyjnych(1949) oraz 6-letniego Planu Odbudowy Warszawy(1950).Zmiany te
spowodowały, iż należący do Partii yzbitni architekci modernizmu(np.Syrkusowie,
Lachert)stanęli przed wyborem:"wyrzec się przeszłości albo zrezygnować z zawodu".
Inni szukali kompromisu,projektując monumentalne budowle rządowe,albo uciekając
w architekturę przemysłową.
W 1956 r.odbyła się Ogólnopolska Narada Architektów, podczas której stwierdzono,
iż"Kierunek urbanistyki i architektury w okresie lat 1949-1955 był zasadniczo
błędny(...).Przyczyniło się do tego m.in.odgórne kierowanie architekturą,bezkry-
tyczne naśladowanie złych i potępionych obecnie w ZSRR przykładów architektury
radzieckiej" oraz zalecono dopuszczenie do realizacji kilku twórczych projektów
(m.in Sadów Żoliborskich w Warszawie - projektu Haliny Skibniewskiej).Jednak już
na początku lat 60-tych XX-go w. powrócono do zestandaryzowanych, centralnie
opracowanych projektów,co miało przynieść oszczędności w tej dziedzinie.Zmniej-
szenie kosztów w tej dziedzinie uzyskano dzięki"Obniżeniu standartu użytkowego,
powierzchni,a zwłaszcza wykończenia i wyposażenia mieszkań,redukcji wyposażenia
nowych zespołów w urządzenia socjalne,a nade wszystko przez zmniejszenie wpływu
na projektowanie urbanistów,architektów,a później i inwestorów,czyli tych wszy-
stkich,którzy w procesie inwestowania mają dbać o jakość inwestycji." Wtedy też
został zlikwidowany Komitet d/s.Urbanistyki i Architektury.
Od tego momentu mmożna mówić o regresie i zastoju w polskim budownictwie.Praca
architektów stała się pozorna,branżę opanowała"prefabrykacja",tzn,że realizowano
projekty wykorzystujące gotowe elementy("prefabrykacja betonowych,konstrukcyj-
nych elementów płytowych"oraz "prefabrykacja elementów przestrzennych". Archi-
tekt,Elżbieta Brzęczkowska,która przed przyjazdem do Francji,dwa lata pracowała
w Polsce,tak wspomina ten okres: To były smutne czasy.Realizowaliśmy projekty
typowe,które tylko adaptowaliśmy do ukształtowania terenu.To była skromna praca;
trudno ją porównywać do projektów,przy których pracowałam we Francji".Brak per-
spektyw zawodowych oraz przejście władz do"ideologicznej ofensywy"sprzyjały więc
wychodźstwu.
Francja natomiast,na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX-go w.,
przezwyciężyła powojenną zapaść ekonomiczną.Lepsza sytuacja gospodarcza, ale
przede wszystkim duże zapotrzebowanie lokalowe, spowodowane niewystarczającą
liczbą mieszkań(często pozbawionych wody bieżącej i kanalizacji),wyżem demogra-
ficznym,a po 1962 roku,dodatkowo powrotem niemal miliona Francuzów z Algierii,
spoowodowały,iż okres do 1972, określany jest mianem"francuskiego boom-u budo-
wlanego".Dotyczył on głównie ILE-DE-FRANCE oraz północnych i wschodnich regio-
nów kraju.Zapoczątkowała go,pod koniec lat pięćdziesiątych XX-go w., budowa tzw.
"Osiedli-sypialni",wykorzystująca ideę budownictwa z prefabrykatów, wokółParyża,
("Dortoirs")m.in. w Antony,Bobigny,Creteil czy Sarcelles.
W 1961 r. Gen.Charles De Gaulle polecił zaufanemu człowiekowi-p.Paul Delouvrier,
opracowanie koncepcji urbanistycznej regionu paryskiego.(Schéma d aménagement et
d'urbanisme d'une capitale",na wzór brytyjskich i szwedzkich" New Towns".W 1964.
Delouvrier utworzył specjalną komórkę,która miała wyznaczyć plan zagospodarowania
przestrzennego (Délégation à l'Aménagement du Territoire et à l'Action Régionale)
Równocześnie została przeprowadzona reforma administracyjna regionu paryskiego, w
wyniku której niektóre przedmieścia stolicy stały się Departamentami.Działania te
zapoczątkowały"odciążenie Paryża pod względem ekonomicznym,społecznym i komunika-
cyjnym. i zarazem decentralizację kulturową Francji.(...).W 1965 r opracowano tzw.
Ogólny Schemat Rozwoju Urbanistycznego ILE DE FRANCE,przewidujący stworzenie kilku
"Villes Nouvelles"na odmiennych już zaasadach-jako samodzielnych miast".
Z krajobrazu francuskiego zniknęły więc osiedla blaszanych domków(bidonvilles),
pojawiły się natomiast"Nowe Miasta".Tak powstały projekty m.in.Melun-Senart(1965),
Cergy-Pontoise czy Evry(1966),Trappes i Noisy-le-Grand(1967),później Saint-Quentin
en Yvelines i Marne-La-Vallee)."Nowe Miasta"zapoczątkowały także zamknięte konkursy
na budownictwo socjalne.Uczestnictwo w nich pozwalało początkującym pracownikom,
zatrudnionym w w agencjach doświadczonych i znanych francuskich architektów, nie
tylko uzyskać interesujące"dossiers",ale także zaistnieć na francuskim rynku archi-
tektonicznym i urbanistycznym. Wszyscy,obecnie liczący się architekci we Francji,
zaczynali właśnie w "Nowych Miastach".
Ów dynamiczny wzrost ludności oraz dążenie do zaspokojenia potrzeb współczesnego
człowieka miały duży wpływ na rozwój urbanizacji i związanego z nią sektora budo-
wnictwa i wymagały nowych rozwiązań,również technicznych. Historyk architektury,
Witold Czarnecki,za szczytowy okres architektury XX-go wieku uznał dwudziestolecie
między 1950 a 1970 rokiem, przy czym największe zmiany w tej dziedzinie - jego zda-
niem - przypadały"pod presją opinii publicznej,znużonej prostotą dotychczasowych
rozwiązań" właśnie na lata sześćdziesiąte XX-go w. Francja Le Corbusiera podlegała
tym ogólnoświatowym tendencjom,chociaż zmagała się z problemem małej liczby archi-
tektów z wykształceniem politechnicznym.Studia w Ecole des Beaux Arts nie zapewnia-
ły bowiem tego typu edukacji architektonicznej,uczyły tylko architektury formalnej . bez uwzględnienia zagadnień użytkowych i konstrukcyjnych.W związku z tym,we Fran-
cji,w latach sześćdziesiątych XX-go w.. istniało duże zapotrzebowanie na archite-
któw o technicznych kwalifikacjach.Polscy absolwenci Wydziałów Architektury Poli-
technik,z racji swego wykształcenia,a także dużej dyspozycyjności, stali się poszu-
kiwanymi pracownikami.Praca,którą im tam oferowano,stawiała wyzwania i umożliwia-
ła,nie tylko obcowanie z wybitnymi architektami i ich dziełami. ale także rozwój
zawodowy i poznawanie najnowszych trendów i osiągnięć światowej architektury.

(koniec I-ej cz,)(c.d. w Nrze 104 "Teczki").
xxxxxxx