prohramka або камэнтар да шпэктаклю Пана Ськіргайлы й кунпаньйі Паплечніцтва
Чаму варта забачыць Наськай[1] шпэктаклi?
Бо Мы прэзэнтуем тэатра гэткiм, якiм ён паўстаў быў у старадаўнай грэцкай мiстэрыйi, якiм ён быў за Сярэднявеччам у парыскiх фарсах[2] а йталiйскiм тэатру dell’arto, якiм ён стаўся за Рэнэсансам, калi дасьцiпныя Франьцiшкане ўчынiлi яго часткай кáзанi й набажэньства. Якiм тэатар быў датуль, як зьявiўся як гэткi – урочыстым рытуялам на Гонар Дзядоў а Багоў – iнiцыяцыяй-лучэньнем жывых а памерлых, уцелаўлёных а Духаў, сьмяротных а спрадвечных Багоў!Вашы Мiласьцi дакранецясё да пракавечнага перадчасься – паўстаньня Сусьвету а ўсяга йiснага, станецясё сьветкамi прадаўных мiтаў а йiхнымi ўдзельнiкамi – штурхняцé Кола, якоя руша Сусьвет, абрынецяс́е да пякельнай гратэскi бессаромных жартаў нячысьцiкаў а залунаеця да Нябёсаў разам з узьнёслымi махамi скрыдлаў сьветлых Анёлаў! Прыйдзеця й забачця ўсяго Самы!
Брамы Пекла й Нябёсаў чакаюць на Паньства!
Дуды й флейты Багоў загу́юць для Вашэцяў! Драмáт йiснасьцi разгарнясé перад Паньствам ува ўсяе паўнiнí! Калi сьцiсла: Шпэктакля ёсьць спалучэньнем сэмантычнай мiстэрыйi каляндарных сьвятаў з традыцыйнымi батлейкавымi сюжэтамi тарнаванымi да сучаснага гледача (магá паказацi й па за тарнаваньнем, але збыт няўцямнаю для сучасных людзёў спэцыфіка жартаў-мэтафараў ласьцiвых 18-му – 19-му староччам) – фарс актуальным тут i цяпер, але не на музэйнай палiцы!Паказ у Навагарадку 2010
Pan Zachar Łapicki ŭ roli Pieruna. «Програмка» Нашай шпэктаклi распачыная прэамбуля, якая прывязвая падставовага драмату да галоўнага каляндарнага сьвята Калядаў нiбы пупавiнаю з чарады наступных па Калядох каляндарных сьвятаў: пачынаючы зь перадкаляднага Карачуна да тога сьвята на якога прыпадзе дзень iмпрэзы: з пакалядных Грамнiцаў й ушанаваньня студняў, калодзежаў а крынiцаў, перазь сьв́яты на гонар Вéлiша[3] (Вялеса): Вáкулы[4] - 19-га лютага, Уласься – 24-га лютага[5], Масьленкi-Валосься – апошнiм Маладзiком перад Раўнадзеньнем, (Гуканьня Вясны – апошні дзень масьлянога тыдню)[6], Камаедзiцы – Раўнадзеньнем, Вялiкадня – пачатку новага року, першым Маладзiком па Раўнадзеньню;Наступных сьвятаў сьцісла згадвае пасьляслоўе, таксама, яка й ў прэамбуле збольшага дэшыфруючы сэмантыкі: Радаўнiцы[7] - 9 дзён па Вялiкадню; сьв́яты на гонар Багоў веснавога адроду: Ярылавiцы (Юр’í) – 6-га траўню, Ляльнiку – дзесь красавiкам, Сёмухi – 7 тыдняў па Вялiкадню – Зялёныя сьвяткі – Стаўроўскія Дзяды, Сёмушныя Дзяды – падтыкаючы зяленівам[8] вушакоў дабраслаўлялі род на працяг, Ваджэньня Куста – 2-і дзень сёмухі – сьвята на гонар родавае супольнасьцi, Граны Тыдзень цi Русальны Тыдзень – апошнiм Маладзiком перад Сонцастаяньнем; леткавыя сьвяты: Купальля й жнівеньскага ўшанаваьня Вяльляны, якоя ёсьць перайсьцём да восеньскіх Дзядоў et
Прэамбуля збольшага вытлумачая зашыфраваных у мiтах, сьпевах а рытуялах сэнсаў гэтых сьвятаў[9]: Карачун – Дзiў[10] (Бог) сьмерцi, цемры й апраметнай, паварот Сонца 12-га сьнежню, рымскiм адпаведнiкам Карачуну – Сатурн а Сатурналiйi – сьвяты на гонар сьмерцi, старадаўныя стваральнiкi й карыстальнiкi Стоўнхэнджу, перад пераймом Калядаў на йiм, веялi над ракой попла зь нябожчыкаў сканалых усьцяж року, гэнак ушаноўваючы свойных Карачуна-Сатурналiяў; Карачун[11] ёсьць найзмрачнейшай апостуцяй (ипостасью, аватарай) Дзiвá Велiша (стваральнiка Сьвету й першапрачура людзёў[12]) – затым ягонае ролi гуляя Цмок
грэцка-рымскiм адпаведнiкам гэтаму мiту – Амальтэя – Капэля (Capella – лiтаральна – козачка), якая ратуя немаўля Дзэўса перад бацькам Сатурнам (у эванэлiчным скажэньню гэтага мiту – немаўля Езуса перасьледуе Гэрад (Íрад)), Каза-Capella – найзырчэйшаю зоркай сузор’я Возьнiк, Месяц – плянэта сымболь Велiша й ягонае аватары Ваўка засьце на Карачуна сузор’я Пляядаў, а на Каляды йiх «выпушчая» – згэтуль байка «Каза, сямёра казьлянятак а Воўк»[14].
Пляядаў, тасоўна да павету рожна гукаўшы: Валасажары, Валасынi, Власожельцы[15] – згэтуль вiдаць, iж «казьляняты» наплоджанымi перазь Велiша й гэтак, перасьлед Карачуном Казы вiдочна ’дпавядая мiту пра Сатурна й Амальтэю. Побач згадайма абракальныя козы зь якiх шыўшы д́уды! Згадаймо й параўнаньнi дуды да Цмакá [DRUVIS №2 Тодар Кашкурэвiч «Лiтоўская дуда iнструмент-мiф»] Дадамо гэтта й спакмеўнае[16] ролi сузор’я для душаў: «Сiта[17] (Пляядаў), якое на Случчыне уяўлялася запаленымi сьвечкамi, да якiх ськiроўваюцца душы праўдзiвых людзей, каб далей патрапiць у вырай» [С.Санька «Сьвечкi», «Сíта» Беларуская мiталёґiя] й ён сама тамацька: «…павер’е, што гэта нябесныя сьвечкi, …там дзе зьбiраюцца душы памерлых i дзе анёлы адсяваюць праведныя душы ад грэшных» Згадайма пра скарыстаньня сiта на сярэдзiну каляднае зоркi, дзе мацавалi сьвечкi цi шопкi.Наступнае сьвята Грамнiцы[18] на гонар пяруновае жонкi Грамавiцы, якая, як мажэ падаваціся з параўнаньняў мiталягiчных постацяў, мажэ быць аднэй з аватараў падставовай жаночай Дзiв́ы (Багавiцы), яка й Каляда, Цёця, Лаўма ці Макош, апошняй Пярун ськiнуў зь нябёсаў да вiльготных долаў дзеля ейнае сувязi зь Велiшам, зь якое пачалiся людзi[19]. Макош, як Дзівá целавага каханьня, мае грэцкае адпаведніцы – Апрадыты, рымскае Вэнус (Вэнэры). Пятніца днём Мокашы, параўнуйма да нямецкага Freitag – дзень Фрэйі[20], Параськеваю-Пятніцай падмянялі Мокашы хрысьцянізатары. Падрабязьней чытайця Эдварда Зайкоўскага «Мокаш, Макош» у Беларускае Міталёґійі, балоны 325, 326, тамсама «Кацярына, Валатоўны, Грамавіца, Грамніцы, Крынiца, Калодзеж, Валасы». Адыж, яка заценіўшы Паня Зэльвея, Грамавіца й Лаўма суць нябёснымі, зорнымі, духовымі Дзіўмí, заразом Мокаш – зямною, людзкай Дзівою й іх няможна атаесамляці. Але, на мойны споцям, ня трэ забываціся на амбівалентнасьць дзіўскіх праяваў у вапостуцях. Пагатоў апісуваньне Лаўмы[21] яка Перуновае жонкі зрыненае зямлі зь неба дзеля ейнае здрады й апякункі родаў а Дзів́ы зямлі, сюды-ткі дадамо падабенства Лаймы[22] да Цёці й Лады яка апякункі парадзіхаў а немаўлятаў. Атрыбутам Лаўмы ё не тыкеля сіта але ё й кудзеля, бо Лаўма спраўшы-стчэўшы рэчыва сусьвету – усялякай матэрыйі, затым, на пашану да гэтага чыну, пятніцаю пад забаронаю прасьці. Заценіма, йіжа дэка на пражыва на прасьніцах-калаўротах здабёным адным ці колькімі пяруновымі сымбалямі (на кшталт пакладзенае на бок руны ‘Hagal’ у коле). Знакам тым, сусьвету Лаўма стчэўшы шчэ мо за Пяруном? Лятуўскім эпітэтам вясёлкі – Laūmės j́uosta – Лаўмін пас: пра пасавую сэмантыку чытайцё на перазнаступнае балоня гэтага опусу, дый згадаймо эпітэту вясёлчынага – Цмок! Заслугуя на ўвагу споцям іж нам выпадая наогул зцураціся ймя Макош на карысьць Лаўмы, бо калі ймёны Лаўма, Лойма, Лайма фіксаванымі ў нас, дык Макош – тыкеля ў Вукрайіня й расейі й, знакам тым, ё «славяньска»-вугра-фіньскім – цалкам чужым. Ці ня ёсьць Мокаш у беларускае міталёґійі йінсэнуацыяй Адварда Зайкоўскага, яка й непярэчаньне йім «славянскасьці» Ліцьвінаў?! Адылі, якся разьвязвацьмема гэтае квэстыйі. Ач кольве натунак прэамбулі тарнаваным да паспалітага гледача, усядно почасту пытаюць – чым ёсьць атуга, што то паглáбаць і што то заглáдная, затым тлумачыцьму: у Вялікалітоўска-расейскім, нова-ёрскім слоўніку, на бачыне 71, Дохтур Ян Станкевіч падаé: атуга – стеснённые обстоятельства, тяжелые обстоятельства, горести, скорбь. «Атуга найшла на наш край. Атуга ад непрыяцеля была нам і ад двароў адракліся.»; тамсама на бачыне 212: лабань – нарабаванае; глабаць – загребать, забирать, с жадностью хватать, грабить. Заглада – загіна, мо палянізмаю. Хоцяж Вацлаў Ластоўскі быў мазурафобам, спрэс натаваў заглада, а ня якся накш.Наступныя сьвяты: Вáкула, Уласьсе, Масьленка-Валосьсе – апошнiм Маладзiком перад Раўнадзеньнем, Гуканьне Вясны, Камаедзiца – Раўнадзеньнем, Вялiкдзень – на гонар Веліша й ягоных апостуцяў-аватараў. На адмысловаю ўвагу заслугуя гэтта Камаедзіца, блізу 20–25-га сакавіку: час народзінаў дзецi запачатых купальлем[23], час ушанаваньня сьв. Кацярыны (конадзень Зьвеставаньня), якою хрысьцянізатары таксама падмяніўшы Лаўмы-Макошы, Лаўма-Макош-Кацярына – апякункаю парадзіхаў, роўна як Артэміда, за сьвятам на ейны гонар – Камэдыяй – Comoedia, таксама 24-25 сакавіку, Артэміда паўставала ў крэацыйі як мядзьведзіца[24]; час вяртаньня буслоў-Лялекаў з Выраю, птахі – сымбал́ямі душаў, (Лялека птахам Лёлі[25]), час варочаньня медзьвядз́я ў барлогу перад канчатковым катурханьнем – катурханьнем зямлі зо сну зімовага, каб заспрыяці гэным катурханьням, і каб мядзьведзь скатурхаўся залагоджаным, людзі качаліся з баку на бок лягаючы па абедзе, але не спачываючы[26]. Водля зьвясток этназнаўкі, псыхаляґіні й вядзьмаркі Пані Зэльвéйі (Эльзы Волат), мядзьведзь сымбалём самотнага ваяра бэрсэрка, скамароха[27], ведзьмара, lizdejka.livejournal.com[28]. Пасы (паяс́ы), якімі за трываньня традыцыяў пераз усенькага жыцьця апярэзваліся, заступалі сабой пупавіны й сымбалізавалі Веліша, які першародным пачаткам атуляў чалавека перад усім чужым а ліхім як мяжою – затым Веліш Дзівом межаў[29], таксама родавых – на зашлюбіны маладыя мяняліся пасамі як сымбал́ямі свойных родаў, а не пярсьцёнкамі[30]. Шлюбных пасаў перахоўвалі як кудмяні[31] роду[32]. Затым пас удае за шпэктакляю Веліша.
За заклікам да Велішавай аслоны – выгукаема мёнаў наськіх падставовых этнатворных плямёў: Крыўйі, Літвы, Прусы, Яцьвезі:
12
Пра довады нейснаваньня ў наськай этнаґэнэзе «славянаў» чытайма ў вальманахох “Druvis”[33] a “Kryŭja”, замовіці йіх ільга перазь блёг www.kryviec.livejournal.com a роўна, ў працах Віктара Мартынава, шукаці якіх мусяц́е ў кніжні нацыйнае: чытаймо пра ґлётаґэнэзу. Druvis №2: Віктар Корбут, бачына 230: ‘Пашырэньне славянскае мовы ішло праз царкву – мэханізм гэтага працэсу ужо досыць даўно выявіў і паказаў польскі гісторык Гэнрык Пашкевіч. Paszkiewicz H. Początki Rusi. Kraków, 1996; Paszkiewicz H. Powstanie narodu ruskiego. Kraków, 1998 (выдадзеныя паўстагодзьдзя таму на эміграцыі, у Лёндану па-ангельску толькі нядаўна перакладзены ў родную дасьледнікаву польскую мову).’ – задамося ж пытаньнем – чаму тыкеля за акрыяньнем польскае незалежнасьці? Хто патрабуя міту пра йснаваньне «славянаў»? Хто карыстая зь міту пра «славянаў», зь мянушкі «беларусь», з праваслаўя ў Р.Б.??!
(Прас на сцэня сымбалізуя «атуцюжаныя мозгі электарату».)
Злучвом між прэамбуляй а сярэдзінаю шпэктаклі ё вылазка пап́а,
якi абсякае крэацыйі традыцыйнага сакруму, сымбалізуючы гэтым пагвалтаваньня традыцыйнае тэсматычнай[34] культуры хрысьцяньствам, адмыслова, расейскаю схізмаю,
гэтак поп зьвяртае ўвагі да гратэскавай рэчайіснасьці, паказанаe пераз спалучэньне традыцыйнага драмату «Цар Iрад» зь iнтэрмэдыямі, тэксты якіх а драмату кампіляванымі з нататкаў фальклярыстых 19-га, пачатку 20-га староччаў[35].
Батлейка й лялькі створаныя Паняй Галінай Жаровінай а ейнымі вучнямі вадле ўзораў «Магілёўскае» батлейкі 19-га старочча.
Гэтых сюжэтаў мы збольшага тарнавалі да сучаснага гледача, крыху расшыфраваўшы алюзыйных жартаў а ўсунуўшы брутальнае ксэнафобійі каб не вярэдзіць стэрэотыпаў паліткарэктнасьці, якія ўсталяваўшыся па другой усясьветнай. Продкі ня ведалі анівэзь аб сучаснаю «паліткарэктнасьць» і выплісвалі пачуцьцёў гратэскава. SIC: гратэскава для нас сучасных, а для йіх нармалёва. Зазвычай, гледачы абазнаныя на традыцыйным батлейным рэпэртуару нам закідаюць, дзей «a чаму анікроцю Жыда не забілі?!?»
“Жыды” рэканструкт лялькаў вадле магілеўскіх XIX-га старочча, сьветладрук Пана Алеся Кудрыцкага
Насамрэч, на паспалітых сцэнах мінулых староччаў гэтага надта любілі. Але тагачасьсем нацыйных мяншыняў сялілі слабодамі – de facto – ў «гэтта» (Ghetto) й нават мурамі атачалі, (якіх Напалеон Банапарт загадваў збураць.) Таго, калі нейкая сцэна выдавацьме Паньству на назбыт брутальнаю – убачайце, Вашэці ня бачылі чаго чмурылася ў тагачасных батлейках ды на тагачасных сцэнах![36]
Напрыканьцы лялечнай дзейі поп зноў дае камэнтар відовішчу, але цяперака ўжо яго абсякае парсунаж традыцыйнага сакруму, нацямляючы пра нарэсьцеваю перамогу традыцыйнаю культурай над канвэерам зла, які покуль садоміць і гаморыць людзёў і ўсяга добрага ў нашай крайіне й найгорш на ўсходзе.
Пасьляслоўе нагадвае пра сьв́яты на гонар Веліша, якія трываюць аб усіх порах року, а пра галоўнага сярод ых – Вялікадня, дэманструючы ласьцівых да што пар́ы апостуцяў-аватараў а нагадваючы пра зьвязанаю зь мітамі сымболіку: любошчы Велішавы з Лаўмай-Макошай а вынік – людзтва, Вялічка – яйка зь якога ушчаўся сьвет:
бо Вялікдзень пачаткам року, а рок[37] - колам часу, сумерным да ўсяга часу наогул, дзе ўсё вяртаеся да пачатку[38], знакам тым Вялікдзень ё днём сьветупаўстаньня – народзінамі сьвету, згадаймо як на Наўскі Вялікдзень малодшыя дзеці закотваюці вялічкаў[39] да наспаў дзядоўскіх могліцаў катурхаючы перараджэньня, параўнуйма лексэмаў: Вялічка, Vialnias, Vels, Веліш – хто «зьнес» гэнага яйка? Пагатоў спаміж апостуцямі велішавымі яйкакладныя: вужакі, цмакí, груганы, совы, пугачы; атруйныя зьмяюкі, натуралёва карачуновымі йстотамі. Параўнуйма таксама да ролі яйка ўва ўсіх амаль мітах аб паўстаньне сьвету й падабеньства будовы плянэты ў сярэдзіне да яйка й вонках за кшталтаваньнем. Вартым гэтта й згадаці тутэйшых парэшткаў мітаў аб зьяўленьню сьвету, чарт́а й людзін́ы, якіх любе цытаваці С.Санька: гэнам, за рожнымі выпадкамі, бог знайходзе ці то людзін́ы ці то чартá ці то ў бурбалцы ці то ў яйку[40]. Па хрысьцянізацы, Велішавых мяйсьцінаў а камянёў былі зьменаваўшы чортавымі, акурат яка й у лотаўскай-(‘латыскай’) мове – Vels «стаўся» чартом, хоцяж Чорт у традыцыйнае міталёґійі ё асобнай фігурай, незьвязанаю з монатэйіскім трактункам пекла.[41] Хоцяж, рачай казаць аб падмену паняткаў, мёнаў а сэнсаў за размайiтымi мэтамарфозамi рэлiґiйных позычкаў, перахлушэньняў-iнсэнуацыяў а йiнсьпiрацыяў. Хто кога няслушна перакладаў, цямiў цi перахлушваў? Шчэ маема то да высаку[42]. Параўнуйма санскрыцкага Patala[43] – найпрыгожшае мяйсцо на Зямлі – найдольшая частка падземьмя, населеная зьмеямі, заможнейшая а перапекнейшая за неба Iндры, да прускага ймя Велiша Patals[44]. Дадамо сюды йіж у свойным вужыным Выраю, куды вужакі зыйходзюць з восені да вясны, яны ськідаюціся на людзёў а вяртаючыся гэтага сьвету – зноў на вужоў.
Пасьляслоўе нагадвае пра маладзік які ўканоўвае пачатку зьвязанага зь Велішам сьвята.[45] Уся гэтая вялічкава-маладзіковая сэмантыка скарыстанаю ў ляльцы Цмака.
Аб сэмантыку Дзікá, коня, вершніка, Пагоні, чытайма ў энцыкляпэдычным слоўніку Беларуская Міталёґія пра Сварога, Сьвентавіта, Перуна, Ярылу, Юр‘ю.
Параўнуйма зьместу Юр‘яўскага сьпеву: «ў чыстым полю пад яваром разгуляўся юр‘еў конь, хвастом мора раскалыхаў, капытом камень разьбіваў…» да скалочваньня ĺндрам спачатнага акіяну дзеля паўстаньня сусьвету й да тутэйшае сюжэты сьветупаўстаньня цытаванае С.Саньком.
Зялёных Сьвяткаў удаема гальлём, якога абракаема жыжы ўдаючы купальскага вогнішча. [46]
Паказуючы жніўнем, згадваема пра Вяльляну, апісуваную выжай у вадносках (бачына 9) Вадле Пані Зэльвéйі, Вяльляна, як жонка Веліша, роўнаж зьвязанаю з усялякімі межамі й роўнаж ё каралеваю валадарства Дзядоў: паваротам зь лета на восень – да сьвята Дзяды, ё мяжа 7-га й 8-га жніўню, бо 9-га Пярун пале маланкамі пакіненых на палёх снапоў (й як Iльля робе гнільля ў вадзявіны). Натуралёва, як Велішава жонка, як жонка Вужынага Пана, Вяльляна ё Каралеваю Вужоў, якая ў лятуўскае мовя мая на ймя ’Eglie – слова, якоя ласьне знача яліна – вечна жывоя дрэва, якім вечнага жыцьця-перараджэньня й сымбалізавалі, роўна як на Каляды за перародзінамі Слонца й лапкаў якога кідалі на сьцяжыну вапошняга шляху нябожчыка, спрыяючы гэтак ягоным наступным народзінам ці дапамагаючы увайсьці да Валадарства Дзядоў, Вяльляны й Веліша. Зноўку гэтта напаткоўваема этымалёґійнае повязі: Дзяды-дзедзі-дзеці: як зацямляя Паня Зэльвея – 11-12 жніўню – пік сузор‘я Пэрсыйідаў, за якім ільга сузіраці зарападу, які ўдае прыйсьця новых душаў да новых жыцьцяў. Новых жыцьцяў сымбалююць жытнія зярняты, адмыслова, зьбертыя апошнімі – усенька зьвязанае з жытам удае жыцьцядайных патэнцыяў у крывачыновых (рытуялавых а маґійных) ды лекавых чынох: жытнёвы сноп а вянок з жыта й валошкаў на покуці, Жытнёвая Баба, Ж́ыва – Цёця убраная гэткім вянком, жытнічкі[47]. Зь зярнятамі павязаным ушанаваньне Дзівы непачатухаў Севы. Лякалізаваці ў календару сьвята на гонар Севы льга супаставіўшы высяваньня азімых зы сьвятам Маці Божае Сеўнае. Зорапад а сяўба азімых відочна карэлююць сваёй сымболікай. Iльга прыпусьціць, іжа Сева (вадле йіншых імёнаў Гожня, Дзявоя) ё дачкою Вяльляны ці, вадле падабенства з Пэрсыфонай, апостуцяю самэй Вяльляны. Заразом жніўны час талакі й Дзівы Талакі ё парою грамадзкіх чыноў, дапамогі сіротам а ўдовам. Але на мойны споцям, спасярод усяе жнівеньскае сэмантыкі, валей зацеміць увагу на валечнае ролі Вяльляны, якая дасылая на дапамогу жывым ваяром вояў Дзядоў, калі жывых застаеся мала для перамогі. Гэта бо пільным сымбалём, іжа жывых бароняць памерлыя, а жывыя валецьмуць загінуць вальчачы, адмыслова пільным, зважаючы колькасьці набрыдняў у крайіне а йіхай гіды апанталае нашчадкаў тутэйшых.
Пан Захар Лапіцкі ў ролі Перуна
Рэквізыта
безь яе няма традыцыйнага тэатру, але чаму мы ведаем пра актораў, музыкаў, рэжысэраў, прадусараў, але ня ведаем і, нат не задаемся пытаньнем – а хто зрабіў рэквізыты? А ці складана яе зрабіць? I колькі гэта каштуе?
Як рэжысэр, актор, сцэнарыста, музыка і кампазытар Я, з пэўнасьцяй а адказнасьцяй, павядаю: нішто гэтак ня ёсьць складаным як зрабіць рэквізыты!
Каб зрабіці сярэдняга памеру лялькі зо мэханізмы, плястыкі ручкаў а твару, размалёўкі твару й ушыцьця апратку трэ 2-х тыдняў працы бяз жадных выходных, без выйсьця з хаты й якіх любя йіншых справаў ды адпачынку.
Скласьці ноўшага музычнага твору, наўчыціся яго граці й нарыхтаваціся да кунцэрту ці запісу непараўнальна прасьцей, баржджэй а лацьвей!
Але чаму гэта не адбіваеся на сплатах за несувымерна рожнаю працу?!
За паўгадзіны граньня льга дастаць 50$ а час-часом нат‘ балей, a за месяц працы над рэквізытай: бязвылазнай, без выходных – гэтулькісама й шчэ нават меней!!!
Гэта сьветча пра роўню культуры й сумленьня ‘людзёў’ якія дапалі грошай, а дакладней аб іхнаю бескультурнасьць а бессумленнасьць!
Дэкарацыя-запавеса на тле якой адбываеся наша шпэктакля зробленаю за 2007-8 р. з мойнага аўторства й пад мойным провадам з пачыну завадатаркі Яварынай – Магарэты Кубянкевіч. Дзеля мізэрнай бюджэты, да выкананьня былі прыцягненымі шматлікія валянтэры, але найчыньнейшыя працы былі спраўленымі мною/Панам Ськіргайлам, Магарэтай Кубянкевіч а Тацьцянай Арцёменкай – намесьніцай Магарэты ў Яварыне. Шмат працы выканаўшы Аляксандар Перапечка, Аўгусь Iваноў, Зьміцер Калубака а Наста Кавалёва – таксама яварынцы. Шмат дапамогшы Захар Лапіцкі, прыклаўшы рукі й Таша Міхайлоўская зь ейнай сяброўкаю, яварынка Юля Тарасава, Ян Шаблінскі й паненка з МБНФ Юля – кога не паменаваўшы дакладна а цалкам, вельмі прошу затэлефанаваць а падакладніцi зьвясткí пра сябе!
Тэматам выяваў на запавесе – сюжэта бальляды «Юр’я і Цмок», зьмястом напісаў, стылізаваных пад руны, зáкліны на вяртаньне Літоўскага йімпэрыюму. Постаці вояў паводля камнярытаў на Готлянду. Дракары вадле традыцыйных скандынаўскіх выяваў. Князь – паводля шаховага стодзіку зь вікінгоўскіх паселішчаў на Гэбрыдах. Княжна а Князёўна мойнымі стылізацыямі вадле раньне-сярэднявечных выяваў. Вежа з раньне-сярэднявечнай мініятуры. Шмат матар’ялаў на стылізацыйі знайшоўшы Тацьцяна Арцёменка. Рэшты нялí зь княжок, якіх маема ў хатніх кніжнях.
Машкáры (маски), ў якіх гуляема прэамбулі й пасьляслоўя зробленымі за 2005, таксама з пачыну Магарэты Кубянкевіч а з удзелам колішніх сябраў Яварыны, за дарма ці за наймізэрнейшыя пеняжкі. Юля Кавалёва, якая шчыравала за двох, дастаўшы падзякай тыкеля аднэй чакаляткі! Пан Зьміцер Рагачоў, чые высілкі былі плёньнейшымі за бальшыню валянтэраў, наагул анівэзь не дастаўшы.
Я ў машкары ‘Казы’ й зь лялькай ‘Казы-Каляды’, на тле запавесы апісуванай.
Усі машкары спраўленымі вадле мойных нарысаў а пад провадам мойным – Пана Ськіргайлы. Мною спраўленаю машкара казы, мною й Панам Зьмітром Рагачовым а мастачыняю Iнай Кудрук машкара дзіка водле сярэднявечнай мініятуры, мною й Юляй Кавалёвай, якая калісь таньчыла ў Яварыне – машкары крукá й медзьвядз́я, зь медзьвядзёвым суклётам[48] крышачку дапамагаўшы імне быў Андрусь Капенданг, адмыслова рупліва зрабіўшы зайцá былі Аўген[49] а ягоная паненка, якія роўнаж дáўна былі сябрамі Яварыны.
Рэчываў да вырабленьня Цмака, запавесы й машкараў фундаваўшы былі Магарэта Кубянкевіч з уласных а зь яварынінага скарбаў, Паня Валента Лойка а Пан Ськіргайла з уласных.
Чамусь абываталям валей цікава з чаго нешта зроблена й які кошт гэнага «чаго», але не пытаюціся як зроблена й навошта, нібы разумеюць ці ведаюць ці самы рабілі.., нібы кошт рэчыва мажэ быць валейшым ад кошту працы й мастацкае а майстэрскае вартасьці, нібы чалавек які робе ёсьць нейкай штампоўнай машынаю й уся ягоная роля тыкеля ў штампоўцы гаўна з цукеркаў ці цукеркаў з гаўна… Гэта паказьнікам здэградаванасьці гэтых піплаў, калі яны, кратаючы твору пытаюць: «а якое гэта дрэва?» - то бок яны бачаць за творам - дрэва ці гліну ці шчэ штосьці, але не чалавека, які гэта стварыў, ягоных душы й працы для піплаў нібы не йснуе…
Дуда ў якое ду́ю зробленаю Алесем Журом колісь даўна, а набытаю ў яго за 1999-м рокам.
26
Каза Каляда (каза-анёл) спраўленаю мною шчэ за 1994-м, за першым рокам мастацка-графічнага ў Вітабску, (затым спалучая збольшага стылёў двох знаных вітэпскіх мастакоў).
Абшэўкі скрыдлаў адновіўшы й аздабіўшы Паня Ганна Навіцкая з суполу Гальярда.
Цмака рабіў Я – Пан Ськіргайла з дапамогаю тых сама яварынцаў зь якімі йі запавесу, з пачыну тае самае Пані Магарэты. Пра пэрэпэтыйі з гэнымі дэкарацыямі дазнавайцеся ў мяне асабіста – даведаецеся шмат карыснага пра незгаданых гэтта асобаў. Адмыслова пра пэўнага фаварыта тутэйшага мэдывальнага й дударскага руху, які ўзьдзябурваеся на «парнас» рабуючы сумленьнейшых ад яго. Заразом гэтыя сумленьнейшыя мадзеюць у галечы маючы выбітнага творства й шляхотнейшага захаваньня. Запрашаю расчэсьці натунку ‘Крытэры людзянасьці а здрадзецкасьці. Квэстыя надзнаты’ – гэнам я падрабязна выклаўшы зьвясток пра шалбераў-ашуканцаў а показяў па якіх латва йіх пазнаці а выкрыці!
Апісуваныя выжай лялька цмакá на тле фрагмэнту запавесы.
©‘Наноў нараджонае Слонца’ – твор Пана Ськіргайлы. Доле зь лева ‘Каза’ працы Пані Аўгіні Iсаенкі, праваруч Анял працы Пані Галіны Жаровінай – рэканструкт водля ўзораў Магілеўскай а Ельнінскае батлейкаў.
Наноў нараджонага Слонца рабіў сам-адзін.
Папá – Паня Надзея Козел, ейны бацька, Пан Тáрас Парá-Вой а я – Пан Ськіргайла.
Батлейнае скрыні ствараўшы Паня Галіна Жаровіна раней ад 1992-га року.
Бальшыня лялькаў таксама ейнымі адамкамі й эўкамі. Увесь гэны батлейны сьвет ёй належа:
Собскага наш тэатар займее тыкеле калі Ваша Міласьць дапамажэ нам дастаці грантаў ня мней за 2000$ – каб зрабіці батлейкі зь лялькамі памерам глядзельным з адскокі 4-х – 5-і мэтраў трэ насамрэч шмат балей грошай а працы даўжэй за 2 рокі!
Сору зрабіўшы вучань Пані Галіны, які пасьлей скончыў лялечнага акторскага факультэту на акадэмійі.
Трох Каралёў – Паня[50], якая пасьлей выкладаўшы была колеразнаўства на ФНК танкаўскага ўнівэру, але Жаровіна астрыгла йіх (каралёў) яко инокофф окоянных і выглядаюць яны цяпер тупа, а былі падобнымі да гурту Zi-Zi-Top (ня ведаю ці правілова занатаваўшы Zizi і Topu, але былі падобнымі!)
Ксяндза зрабіў я, апранула Паня Алена Агарэлышава, але я мусіў выпраўляці тугога апратку каб лялька трапіла варушыціся й была відаць шыя.
Запросіны да супрацы
Калі Ваша Міласьць жадая выправіць гэтага здэградаванага сьвету,
Калі Ваша Міласьць жадае працьверазіці глуздоў гэтаму здраньцьвеламу паспольству,
Калі Ваша Міласьць жадае наштурхці гэтых людзёў на думку йіж усё мажэ быць і ня гэтак!,
Калі Ваша Міласьць ёсьць Шляхотнай Асобай або прынамся жадая быць гэткай Асобаю,
Калі Ваша Міласьць жадае ўплываць на грамадзтва пераз найчыньнейшы сродак уплыву – лучэцеся Нашага тэатру й суполе выправіма памылкі гісторыйі й павяртаема Нашай Нацыйі Годнасьць!!!
Адчуйце сябе Дзівом, Дзівíняю, Богам, Багавіцаю, Анёлам, Д’яблам, Каралём, Сьмерцяй, Сьвятаром, Блазнам, Уладаром чалавечых Душаў etc. etc. etc. !!!
Акторскі досьвед дапамажэ Вашай Міласьці кіраваці людзьмі, дамагаціся мэтаў, стаціся сьмялейшым,–ай а самапэўнейшым,-ай за ўсялякіх ворагаў!!!
Станьцеся Сабою й Перамагайце!!!!!
© Пан Ськіргайла Палянэцкі-Мацкевіч
у Меньску Літоўскім
+375 33 638 98 03, +375 29 871 10 16 апроч ранку – па 15-й да 02-й, 017 247 13 40 з 16-й да 22-й
[1] Наські – ласьцівы нам, яка ваські – ласьцівы вам, мойскі – свомы йімне, слоўнікі Др. Яна Станкевіча й М.Прыгодзіча й Г.Цівановай. Увага! – трэ мовіць а натаваці наські, ваські, але ня наскі, васкі – апошняе бо вычварэньнем заадукаваных грамацеяў, якія кіруюціся ахвіцыёзнымі й сваймі штучнымі рэґуламі, зацята йгнаруючы фактаў моўнае рэчайіснасьці!
[2] farcio lat. – пачынаю. Фарс найпапулярнейшым жанрам сярэднявечнага драмату, дробнай побытавай дзеяй для месьцiчаў згодна зь йiхнымi густамi й норавамi, карыстаў з архэтыпаў але не асабовых парсунажоў, квiтнеў за 13-м–15-м староччамi, паўплываў на iталiйскаю камэдыю dell’arte, водля зьместу блiжкí да жанру фабльо з гратэскавым, сацыяльна ськiраваным гумарам а моралiтэ. Средневековый Мир. Словарь-справочник. Менск «Беларусь» 2001
[3] Ад тутэйшых фальклярыстыя занатаваўшы ймёнаў: Веліш а Вяльніс, але не Вялес ці Волас. Зьвясток сьветчыўшы Пан Аўген Білей.
[4] Вáкула перахоўваў перад ськіданьнем на ваўкадлакаў, Вáкула мянушкай людзіны якая спачывая ў дзень а чуйнуя ў начы, Даль: вакула – плут, обманщик, параўнуйма да сьв. Міколы – апекуна разбойнікаў а піратаў etc., сьв. Міколам падмянілі Веліша хрысьцянізатары яка й Уласам ды йіншымі, па-лятуўску (паўночна-літоўску) vákaras – вечар, vakaruoti – вячэраці. Пра матар’ялы проша да www.lizdejka.livejournal.com
[7] Крэацыйі наступных сьвятаў трываюць за стадыяй распрацоўкі, за шпэктакляю йіх пакуль амаль бы нязгадваема, затым Ваша Міласьць мае льгі паўдзельнічаці за крэатаваньнем, зьвярнуўшыся з прапановамі да Пана Ськіргайлы на тэлефоны +375 33 638-98-03 апроч ранку: па 16-й да 02-й а 017 247-13-40 зь 16-й да 22-й. Пераз mail ці блёг тыкеле па за неадкладнай патрэбаю – праглядаю бо й бліжка не штадня!
[8] У Ліцьве й Крыўйі – маладымі бярозавымі галінкамі, на Гамялеччыне – кляновымі. Яны тырчэлі да самога Купальля, калі йіх спальвалі на купальскім вогнішчу як аброку. Пачатку Зялёных Сьвяткаў азнаймавала пярунова птушка зязюля першым куваньнем. Вадле Пані Зэльвéйі – вядуньні Вялейскай. Аб кляновае гольле паведаміўшы Паня Арына Язерская гэрбаў Прус а Рогаля.
[9] Гэта пералік Крывых Дзён, Крывых Вечароў а збольшага крывых чыноў за йімі. Kryvy – naspačovy-(advarotny) prostamu: Kryvy Tanok, Kryvyja Viečary, Kryvaja Hadzina, kryvula (lituus), Kreva – śviatar, pa-latuŭsku – krivis, krivė, krivaitis, Kryve-Kryvejta – druviski ‘papiež’ => kryvy – śviatni, mistyčny, rytujalny, śviaty, čaradziejny. Kryvičy – plamia śviataroŭ. Zhetul: Kryvakryž – svastyka, Hakenkreuz, kryvačyn – rytujał, Kryvota – naspačovyja prastocie – źvierchnyja varny, stany. Słova “kryvadušny” jo prykładam chryściańskaje lingvacydy, kali zy słovaŭ z dadatnym sensam tubylcaŭ, nabrydni utvaryŭšy słovaŭ iz sensam spahudy. Naśkіmi słoŭmi zamiž čužynckaha “kryvadušša” – chitlanaść, chitlany, chitlavaci – kludzić z błahoju metaj, “Starabiełaruski lexicon” M.Pryhodziča j H.Civanovaj, kludny, abłudny, sł. V.Łastoŭskaha => niaŭkludny = “biaskryŭdny”-kalkaj, a неуклюжий – niechlamiažy, tamsama.
[10] Dziú – boh, bóg. Lexema “boh” pachodzie ź irańskaha “bhaga” – bahaćcio, dobrać, była zaniesienaju da nas iz chryściaństvam pieraz movu makiadońskaju-starabaúharskaju – “carkoúnasłaviańskaju”, u jakoja, henaj viary nakidvali byli Bałckim plamiom čužanicy. Časapiś “Spadčyna” №4, 1996, “Etnageneza słavianaŭ: mova j mit” Viktara Martynava. “Biełaruski imieńnik” Algierda Čyža, artykuł “Hodziú” – duch miru j zhody. Adyli, lexemy “dzivak” tre razumieci jaka Orakul, jaka baŭhara-makiadońskaha “блаженный”, ale nia jaka maskalskaha – “чудак”. Paraŭnujma da jinšych movaú jindaeŭrapejskich: staraniamieckaha j anhielska-saxońskaha Tiu, iryjskaha-(irlanckaha), helskaha, škockaha Dia, supolna-kialtyckaha deiuo, skul halskaje Devona, staražytna-valijskaha duiu, valijskaha Duw, italijskaha Dio, hišpańskaha Dios, prańcuskaha Dieu, latuŭskaha Dievas, łotaŭskaha-(łatyskaha) Dievs, pruskaha Deivis, irańskaha Dejvos, hreckaha Teos, łacińskaha Deus, staražytna-łacińskaha deivus, Diovis, Diu-Pater, sanskryckaha Deva, indyjskaha Diaus.
[11] параўнуйма да йіншых індаэўрапэйскіх лексэмаў: лятуўскага-(паўночна-лiтоўскага) karas – вайна, Кар – Дзіў вайны, абракалі яму трупамі ворагаў на пабаявішчу (параўнуйма да крэацыйі перамогі ў паэтыцы вікінгаў: «…далі ежы арлом», роўнаж, груганы птахамі Одына), corvus – крумкач, carne – скароміна, мяса, carnevale – іт. карнаваль – мясарэз-мясажэр, адпаведнік Масьленцы; карнік, кар́ыць, cortex – карá, corium – карá, скура, scortum – скура, даўней натавалі: скора («о» ненацісьненае ськідаеся на «у», як у словя «дохтур»; paraŭnujma j mieńska-maładačańskaha dukryć – vučyć da łacińskaha docere), адылi латва лучыць гэтаму шэрагу й слова скарына ≈ scortum, corium, cortex.
[12] роўнаж Велiш, па-лятуўску-Vialniаs, па-лотаўску(латыску)-Vels Дзiвом варны (касты) Крэваў (сьвятароў традыцыйнае-тэсматычнае веры) а йiхнай паэтыкi, гойбітства (целительства), роўнаж дзiвом вады, згадайма на колькi нас станове вада (75-90%) а на колькi выкапнi (мiнэралi) – дык Мы «створанымi» з «праху» цi народжанымi з Вады? Заценiма – Мокаш роўнаж зьвязанаю з мокрацяй! А што вадзявiна ё брамаю да Патольля (тагасьвету, па пруску Веліш – Patals) й, натуралёва, Велiш ё Дзiвом Сьвету памерлых, нездарма попла зь нябожчыкаў веялi над ракою а Цмакi выплывалi з мора й азяроў. «Прах к праху»?
[13] пра сваяцкiя повязi й статусу Велiшавай стальшынi, чытаймо С.Санька ў Беларускае мiталёґiйi «Дзíевас»: «Цiкава што ў паданьнi пра Жалгiўна-Каралюса, вужынага караля, апошнi названы родным братам Акопiрнаса. Акопiрнас з прускага Акапiрмс – самы першы».
Татэмны культ Вужынага Пана быў пашыраным усюдых на панбалтыцкім абсязе, адмыслова на Тураўшчыне, скуль, зь берагоў ракі Гарынь, удаўне стала ходзілі на Кіяньскага (Кіеўскага) Княства, карыстаючы з Грэцкага Агню й крадучы кіяньскіх дзявок – згэнуль байкі пра Зьмея Гарыныча. Вадле Пана Вінцэнта Вячоркі, Дзяды якога з тамтэйшае вёскі Мэрлíн, гвалтам выселенай дзеля выпрабаваньняў савецкімі акупантамі радыяцыйных бомбаў.
[17] па-лятуўску сіта – sietas, a Пляяды: Sietynas, Pleiades. Чытаймо пра сюжэту пра крадзеж Вяльнясам сіта ў Лаўмы, Тэма касмагоніі ў літоўскіх паданьнях. Ніёле Лаўрынкене ў Druvisu №2, на бачыне 47. Крэацыяй сюжэты аповяд як «крадца» Месяц засьце Пляядаў. Чытайма тамсама: «было заўважана, што ў латыскіх песьнях сіта – гэта характэрны атрыбут жонкі бога грымотаў і яго дзяцей (BW 33699, 33708). Маці сыноў Пэркуонаса або яго дачка ужывалі сіта, каб рабіць прыгожы дождж, і такім чынам, сіта магло быць зьвязаным з дажджом. Гэта пацьвярджаюць і міты старажытных індыйцаў ды грэкаў. З гэтай прычыны сіта належала, відавочна, Пяркунасу – богу, які кіраваў мэтэараляґійнымі зьявамі.» Адыж згэнуль, на споцям Пані Зэльвейі, ці нарыхтык слушна даўмяваці йіж Лаўма тоеснай Мокашы й Грамавіцы (як Літва Крыўйі ў сэмантыцы мёнаў, Druvis №2, бачыны 19-26, Этнахаронім Літва/Lietuva як этымалягічная і сэмасыялягічная праблема. Сяргей Санько), магуць бо апынуціся сваячкамі ці апостуцямі адно аднэй ці «стрыечнымі жонкамі» J
[19] Згадайма Вужынага Пана як татэма Балтаў а роўнаж Медзьвядз́я – апостуцi Велiша, якi вуступае як продак людзёў у сэмантыцы сьвята Камаедзiцы. Згадаймо перасьледу Пяруном Цмака-Веліша й нелітасьцівага захаваньня Перуна й Ярылы зь людзьмі, калі людзі апынаюціся паміж Перуном а Ярылам ды йіхнымі супарамі. Падрабязьней у міталягiчных слоўніках. Цікава йіж у міталёґійі віетнамцаў Цмака наўпрост уважаюць за першапродка й бацьку сьвету, трактуючы яго цалкам за станаўкога парсунажа, Віетнам бо не паддаўся хрысьцянізацы, заценьма йіж абрыс вуснаў у віетнамцаў падобным да эўрапэйскага а рэліґія амаль тоеснаю йіндуйізму. У вэдыйскае культуры, Велішу а ягонай апостуці – Цмаку, адпавядаюць Дзів́ы Варуна й Урытра Vritra [альманахі “Vieda” a “Kryŭja”]. Параўноўваючы да грэцкіх мітаў аб Сатурна як бацьку Дзіўства й да амаль усіх міталяґійных сыстэмаў эўразыйскага кантынэнту, Веліш, ільга, ё бацькам шмат якому Дзіўств́у й ці не заўсім жывым істотам. Напрыклад «сьняговы чалавек» або «еці» вёўся й у наськіх гушчарох а маў наськага мяна – Вель. Згадайма: па-лятуўску Веліш – Vialnias, аджа Дзяды па-лятуўску – Vėlinės, Druvis №2, б. 54. Гэтта сама зацеміма, з увагі Пані Зэльвейі, жаночаю пару Велішаву – Вяльл́яну, (па-лятуўску мо Vialiona?) – Дзів́у Сьвету Памерлых; стаўшыся гэткай пярунова дачка Вяльляна выйшаўшы за Веліша, (згадайма грэцкае Пэрсыфоны, якой выкраў Аід), вадле йіншай вэрсыйі: калі ейны каханы Сьцяпан быў ператвораны на камень – Вяльляна ператварылася на раку Вяльлю, (затым стаўшыся брэндам Вялейкі J) ; да Вяльляны зьвярталіся каб Дзяды дапамаглі перамагчы ў вальцы калі бракавала жывых ваяроў. Велішавым сымбалём – Месяц. Калі Паньства гледзеўшы у National Geographic відзежа пра эвалюцыю Месяцаву й уплыў Месяцам на Зямлю – ведацьмеця, йіж бязь Месяцу не йснавала б жыцьця на Зямлі: суцёгам гравітацыйным стабілізуючы бо нахілу зямное васí, застарчае спаквольнае мены пораў року, тэмпэратураў; протамесяц аддаўшы Зямлі зялезьзя, якога старчыўшы для ўтварэньня магнэсовага поля для ўтрыманьня вады й паветра й аслоны перад сланечным ветрам радыяцыйным. С.Санька, паклікаючыся да палеаастраномійі, даводзе, йіж у даўне паўз дзесяткí тысёнкароччаў Месяца шанаваўшы валей ад Сланкá, й нат’ каляндар маўшы быў сьпярша 9-і дзённых тыдняў згодна зь месяцовым рухам, пасьлей 5-і дзённых, калі месяцовага й сланечнага рокаў узгодніўшы. У Браслаўскім музэю жывое архэалёґійі Паньству пакажуць дэсы (арнаманту) часоў нэаліту, дзе адзін і тэй цмок выяўленым а пад зямлёю а на нябёсах.
[20] Эдвард Зайкоўскi: «Германская Фрэя была багiняй урадлiвасьцi й нараджэньня дзяцей», «Крыўя» №1 «Таямнiцы Дзявочай Гары», бачына 94.
[21] Мифы народов мира энциклопедия том2 глав. ред. С.А.Токарев, Москва, выдавецтва «Большая Российская энциклопедия», балона 40.
[23] Zaciemimo, již za tradycyjnaj, valej tesmatyčnaj, kulturaju balšynia ludztva ŭ Eŭropia naradžaŭšysia henak. Pakidajučy ciełaŭ, dušy ŭžo byli viedaŭšy j bačyŭšy jaka j dzie jich pravodzićmuć da patolla j jaka j dzie pierajmaćmuć da noŭšych ucielaśnieńniaŭ. Henak tryvaŭšy niaźmienna pieraz tysionkі rokaŭ – dušy viedali dakładna dzie j kali ŭciełaŭlacisia – heta spryjaćmieła stałamu składu dušaŭ Eŭrapejskaje ludnaści ŭ što krajinie, što plamiu… Moža j što siamji, kali pryraŭnać hetkich navytaraŭ da šamańskaha sposabu niabaŭnaha ŭciełaŭleńnia pa skonu, za jakim nad kanałym trymajuć rury, nad jakoju staje kreŭnaja kanałaha: pieraz ruru duša apynajesia ŭ ciele svajački j spryjaja joj zaciažaryci kab chutka ŭcialeśnicisia; lha zhadać hetta j niabaŭnych pieraŭciełaŭleńniaŭ łamaŭ Tybeckich…
[25] Навуковы часопiс Цэнтру этнакасмалёгii «Крыўя» №1 1994 НВФ «Ваўкалака» Менск, Эдвард Зайкоўскi «Таямнiцы Дзявочай Гары», бачына 97.
[26] чытайма пра Камаедзіцу ў міталёґійі, артыкула пра медзьвядзя, б.333-336, Э.Зайкоўскага й С.Санька.
[27] пра этымалёґiю лексэмы ‘скамарох’ чытайма ў № 1 «Крыўйi» Сяргея Санька «Сюжэт «пра зьнiклага бога»: Гецка-Крыўскiя (беларускiя) паралелi», б. 13.
[28] Паня Зэльвея ёсьць амаль суаўторыняю прэамбулі й пасьляслоўя, Яе Міласьць бо ласкава рачыўшы была нарыхтоўваць зьвясток аб згадваных за шпэктакляй сьвятах а пільнаваўшы была дакладніні а слушноты крэатаваньняў.
[29] лютым рымскія Тэрміналійі на гонар межаў ува ўсіх сэнсах: між землямі й станамі паспольства, lizdejka.livejournal.com
[30] Народныя паясы – мастацтва і рамяство. Матар’ялы навукова-прахтычнае канфэрэнцыі. Менск 10-11 сьнежню 1992 року. Менск 1994, княжка ў кніжні факультэту народнай культуры танкаўскага ўнівэру.
[33] DRUVIS №2: Пан Аляксей Дзермант у працы «Адраджэньне традыцыйнай этнiчнай рэлiгii ў Беларусi» згадвае: «…Пярун i Вялес – архаiчныя iндаэўрапэйскiя боствы – дасталiся славянам у спадчыну ад балтаў, што карэлюецца з тэорыяй пра разьвiцьцё славянскiх моваў з заходнебалцкiх дыялектаў», паклiкаючыся да: Топоров В.Н. К реконструкции древнейшего состояния праславянского// Славянское языкознание. Х Международный съезд славистов: Доклады советской делегации. Сборник докладов. М., 1988 С. 264-292; Мартынаў В. Этнагенез славян: мова i мiф // Спадчына 1996. №4. С. 164-182; Васильев М. Особенности формирования и развития восточнославянского язычества // Международный исторический журнал. Июль-август 2000. №10 // http:history.machaon.ru/all/number_10/analiti4/paganism_print/index.html.
[34] θεσμός – Tesmos грэцк. – старая завядзёнка, асьвечаная даўніной і зазвычай непісаная, сьвят́ы пакон усталяваны Дзіўствам – Багамі, адылі, мовючы “традыцыйная культура” – маем на ўвеце завядзёнкаў усталяваных людзьмі й набрыднямі, яка хрысьцяньства, йіншая монатэйізма ці шчэ чагась “асьвечанага часам”, насупроць, тэсматычнай культураю менавацьмема найдаўнейшых, адзабыльных завядзёнкаў, усталяваных не якімісь вучэньнямі й прапаведнікамі, але ўзабаль тутэйшых завядзёнкаў, якія паўстацьмелі заразом зь першапрачурамі этнасаў ці плямёў. Пайма Тэсмасу, яка лёкалёвае этнарэліґійнае зьявы, трапна апісуе Пан Аляксей Дзермант у 2№ альманаху DRUVIS: Адраджэньне традыцыйнай этнічнай рэліґійі ў Беларусі.
[35] кніжок на гэты тэмат шукайця ў кніжні Акадэмійі Мастацтваў, адмыслова заляцаю: Г.І.Барышаў, А.К.Саньнікаў “Беларускі народны тэатар Батлейка”, выдавецтва міністэрства вышэйшай, сярэдне-спецыяльнай і прафэсыйнай адукацыі БССР Мн. 1962.; М.Гарэцкі “Гісторыя беларускае літаратуры”, Мн. “Мастацкая літаратура” 1992; «Народны Тэатр» «Беларуская народная творчасць», Мн. «Навука і тэхніка» 1983.
[36] Напрыклад, за дзеяй з уцінам голаву, бутафорны ўцяты голаў каціўся да гледачоў апырскваючы йіх «крывёю», а зь цела «забітага» «кроў» шугала на гледачоў як з пажарнага шлянгу! I гэта ўважалі за выдатнага відовішча! Мы Паньству гэткага не пакажам, (пакуль.) (але як зрабiмо ляльлкi з помпай… !)
[37] параўнуйма лексэмы рок да йіншых словаў, якія сымболяць круглявага: рондаль, ролька, руля, rolovać – круціць па-чэску, рондо, ротонда, Ра, ротар, etc.
[38] Згадайма закліку з магічных прахтыкаў: «Чага ў гарынí – гэна й доле, чага ў велім – гэна й у мал́ым!» Выслаў паходзе зы змарагдавай дэкі зробленай (ці знойдзенай) у Эгіпту за Пталямейскім часом (грэцкім), аўторам хтосьці Гэрмэс Трысмэґіст «трэйчы вялікі». Водля зьвясток Дахторыні тэолёґійі Iрыны Дубянецкай. (Згэтульсама й эванэлійная кампіляцыя: «…хай будзя воля твая як у небе й на зямлі»)
[39]! Зважма!: хварбаваныя яйкі з малюнкамі маюць мяно – пасанкі але ня пісанкі! Бо спрадвеку ўсяга здобілі ґэомэтрыяльнымі архайічнымі кшталтамі якіх становяць пáскі-(полоски) але ня піскі! У нас няма слова «роспіс», яно ідэяляґійнай прыдумкаю дзеля зьнішчэньня мовы й нацыйі яка й усенька наркамаўка! Усялякіх каляровых размалёўкаў менавацьмема малюнкамі, калі йдзеся пра выяву, й малятурамі, калі йдзеся пра здобніцтва, двохколеравых выяваў менавацьмема рысункамі – зу слова рыса.
[41] Пра повязі людзёў ізь Люцыпарам чытайма ў «Таемнае Княз́е Альбігойцаў» прыведзенае дзесь у часопісях «Наука и религия»: Люцыпар, ашукаўшы Анёлаў (з суседніх зь ліку Нябёсаў), змусіў іх увайсьці да нарыхтаваных Люцыпарам целаў (зь гліны й яшчэ чагосьці) й гэтак зьявіліся першыя людзі Адам а Эва.
[42] Высак – «сьледства», гiстарызма, параўнуйма – сок – «сьледчы», сакмо – сьлед, сл. В.Ластоўскага, pol. konsekwencja – пасьлядоўнаcьць, łac. sequentia – частка, цытата, кавалак; sequor, secutus sum, sequi – iсьцi сьледам, праводзiць
[43] Мифы народов мира энциклопедия том2 глав. ред. С.А.Токарев, Москва, выдавецтва «Большая Российская энциклопедия», балона 293.
[45] Заценьма, монатэйіскія сьвяты, наўзор пэсаху, прымеркаванымі да поўні – часу які спрыяе агрэсыйі, хваробам, зьнепадкантрольваньню магійных чыноў а на вынік благім здарэньням: паліцыя Сан-Францыска, лекары й пажарныя сьветчаць – на поўню йім у нявыкрутку горай працы проці йіншых дзён а шмат горай ліку ўвязьненьням да вар’ятняў, водля “National Geographic”; згадайма рэпартажоў з пасхальных вэрхалаў у Ерушалайму, дзе вернікі чакаюць на зыйсьця «зьнічу» з калюмны ў бажніцы ды ўрэсьце як захоўваюціся вернікі на пасху й пасьля, за «ўсяношных» а потым, як мы гэта можам падрабязна разгледзець бачучы на йіхныя шабасы. Натомест Маладзік спрыяя росту, развою, руняньню, перараджэньню а аднаўленьню. Zyčačy zdaroŭja dziaciom – zapačynajcia jich maładzikom na Kupalle, ci zasobna na Kupalle j maładzika. Zvažma: zapraŭdny maładzik a pačatak miesiacovaha miesiacu maže ŭščacisia datul jak maładzik staniesia vidočnym na niebie.
[46] У Ліцьве й Крыўйі зялёнымі сьвяткамі вушакоў а ліштваў падтыкалі маладымі бярозавымі галінкамі, на Гамялеччыне – кляновымі. Яны тырчэлі да самога Купальля, калі йіх спальвалі на купальскім вогнішчу як аброку. Пачатку Зялёных Сьвяткаў азнаймавала пярунова птушка зязюля першым куваньнем. Вадле Пані Зэльвéйі – вядуньні Вялейскай. Аб кляновае гольле паведаміўшы Паня Арына Язерская гэрбаў Прус а Рогаля.
[47] Жытнічкі – сьвежанароджаныя шчураняты (мышаняты), лучылі рэцэпты квасу, ўважанага найсмачнейшым ласункам а падаванага найдаражэйшым гасьцём. Каб ужыць іх разам із плыннаю столкай квасу, трэ было збаўтнуці пітва. Doś na tym, užytak zarodkaŭ razmajitych žyvych istotaŭ čynnym zmałodžvalnym a pazdaroŭčym srodkam. Аб гэткі трунак распавёў мойны дзед Цімох Мацкевіч з Аксакаўшчыны. Дзе яго йім частавалі, я не спытаўся, бо быў дужа малы каб на тое даўмеціся, але дзед ласаваўся тым квасам пакуль не скарыстаў із настойлівых парадаў яму жытнічкаў збаўтнуць, тады, ўражаны дзівотным кампанэнтам, ён піць далей ненаважыўся. А мо й дарэмна, было б нас цяпер боляй мо
[49] Я прошу Асобаў, аб якіх гэтта згадваю, затэлефанаваці да мяне й нагадаці ймёны а прозьвішчы, дзякуй!
[50] Я прошу гэтых Асобаў, ці людзёў якія ведаюць аб іх затэлефанаваці й падакладніці ймёнаў, прозьвішчаў а йіншых зьвясток. Дзякуй!
********************************************************************
Witold et Rita entrouvent les portes de la Villa Alexandrine... Une pièce écrite à partir du témoignage de Rita GOMBROWICZ et des textes de Witold GOMBROWICZ.
Witold i Rita uchulaja drzwi Willi Aleksandrina". Sztukq nqpisana na podstawie opowiadanie Rity Gombrowicy i tekstôw W.Gombrowicza.
Remarquablement bien jouée - Mise en scène variée et originale : entre les projections cinéma, les mimes, les mimiques fantaisistes et drôles des acteurs pour atténuer le sérieux et la gravité du texte, probablement .... COURREZ-Y !!! C'est une pièce très intense !
Znakomicie grana - rezyceria urozmaicona i oryginalna . : dzieje siç naprzemian miçdyw projekcja filmu , gra mimôw ; fabtazyjna i zabawna mimikù aktorôw - zapzwnz pezne po to by zlagodzic' powage i znaczenie tekstu ; Konieczie id¨cie obejs
88*************************************************************************************************************************************************
2 komentarze:
Цікава пан усё распісаў. І з карцінкамі). Раней ня бачыўшы, толькі чуўшы, таму напраўду цікава.
Acieńki! :)
Hetaha opusa užo kolkikroć pierapracavaŭšy... :)
Prześlij komentarz